در نوشته قبل به اهمیت تغذیه نوزاد با شیر مادر پرداختیم. در این نوشته با مشکلات شایع شیر دادن به نوزاد و عوارض شیردهی آشنا شده و راه حل مناسب را برای هر مشکل ارائه خواهیم نمود.
عوارض جانبی شیردهی
نشت کردن درشیردهی
در هفته‌های اولیه شیردهی، نشت کردن شایع‌ترین عارضه است که وقوع آن در هر موقعیتی امکان‌پذیر است؛ به ویژه هنگامی که به تغذیه نوزاد در فواصل مشخص عادت دارید و در این بین وقفه‌ای ایجاد شده است. نشت کردن ممکن است با دیدن یک کودک یا شنیدن صدای او – هر کودکی، نه فقط فرزند خود شما – یا هنگام ارتباط جنسی شروع شود.
در دوست من، امی حتی شنیدن صدای زوزه سگی هم باعث ترشح و نشت شیر می‌‌شد. اگرچه ترشح و نشت شیر به‌خودی‌‌خود مشکلی نیست، ولی لکه‌های خیسِ گرد روی لباس ناخوشایند است. به منظور اجتناب یا به حداقل رساندن این امر، لباسهای نقشدار و گلدار و سوتین نخی ضخیم بپوشید یا برای جذب رطوبت پدهای مخصوص سینه در سوتین خود قرار دهید و هنگامی که شروع ترشح شیر را احساس می‌‌کنید با کف دست سینه‌ها را فشار دهید.
آخ! (نوک سینه دردناک)
دردناک بودن نوک پستان عموماً به علت سینه‌گیری نادرست نوزاد به هنگام شیردهی است. برای غلبه بر یکی از علل دردناک پستان، ابتدا مشکل وضعیت نوزاد را برطرف کنید، سپس می‌‌توانید:
بعد از هر بار شیردهی، نوک پستانها را با دمیدن هوا به آنها خشک کنید. یکی از راههای ساده این کار بریدن دسته دو عدد چای‌‌صاف‌کن (ترجیحاً پلاستیک) و قرار دادن آنها بر روی نوک سینه در داخل سوتین است.
قدری آفتاب بگیرید. گوشه‌ای امن در معرض تابش آفتاب بیابید، یا از لامپ ماورای بنفش چندین بار در روز و هر بار به مدت سه دقیقه استفاده کنید.
کمی شیر بدوشید و به نوک پستانها بمالید. شیر پستان مادر دارای خواص شفابخش فراوانی است؛ از آن استفاده کنید.
یک فنجان چای تهیه کنید. کیسه چای (تی‌‌بگ) را دور نیندازید، زیرا دارای خواص شفابخشی است. آن را (در دمای اتاق) برای مدت چند دقیقه روی نوک دردناک پستان قرار دهید.
درد نوک سینه را با لوسیون آرام کنید. به این منظور اغلب استفاده از لانولین توصیه می‌‌شود. ولی این پماد ممکن است حاوی رسوبات باقی‌‌مانده از حشره‌کشها باشد. روغن زیتون یا ژل برگ آلوورا جایگزینهای خوبی هستند، ولی در این صورت، پیش از شیر دادن به کودک، نوک پستانها باید شسته شود.
پیش از شیر دادن روی نوک سینه‌ها یخ بگذارید. یخ به عنوان مسکن درد عمل میکند و موجب کمک به شکوفا شدن نوک پستانها به منظور گیرایی بهتر آنها می‌‌شود.
کمی استراحت کنید. یک روز کامل فقط از یک سینه به کودک شیر بدهید تا سینه دیگر استراحت کند. به روش دستی یا به وسیله شیردوش، سینه در حال استراحت را به دفعات لازم بدوشید.
به عنوان آخرین راه چاره، محافظ نوک سینه به‌کار ببرید. محافظهایی از جنس سیلیکون برای حفاظت از نوک سینه ساخته شده است. این محافظ روی نوک سینه قرار داده شده و نوزاد از این طریق شیر را می‌‌مکد. در صورت استفاده از این لایه، در نیمه‌راه شیردهی آنها را از سینه جدا کنید.
خصلتهای ویژه فردی
علاقه به یک پستان
اغلب نوزادان یک پستان را بر پستان دیگر ترجیح می‌‌دهند. شاید دلیل آن نگه‌داشتن آنان با بازوی قوی‌‌تر، تولید شیر بیشتر در یک پستان یا فقط ترجیح کودک به خوابیدن بر یک پهلو باشد. برای اجتناب از ترجیح یک سینه بر سینه دیگر توسط نوزاد، در جای خلوت و گوشه‌ای بنشینید (و درضمن مدت شیردهی به یک‌وری بودن تظاهر کنید)، هر بار شیر دادن را با پستانی شروع کنید که مورد علاقه کودک نیست.
کودک، هنگامی که واقعاً گرسنه است، کمتر ایراد می‌‌گیرد و بدقلقی میکند.
نوزاد جنی به علت صاف بودن نوک سینه چپ مادرش، پستان راست را ترجیح می‌‌داد و از مکیدن پستان چپ کاملاً خودداری می‌‌کرد: «برای من یک‌وری بودن اهمیت زیادی نداشت ولی با زخم شدن نوک پستانم آرزو کردم ای‌‌کاش سینه دیگری داشتم تا این یکی کمی استراحت کند. چنانچه دوباره مجبور به انجام این کار باشم، سعی خواهم کرد هر دو سینه را به‌کار بگیرم».
پس زدن کودک در شیردهی
زمانی که نوزادتان پس از چند دقیقه مکیدن خود را پس می‌‌کشد و شروع به گریه میکند، ممکن است ناراحت شوید یا احساس بدی موقع شیر دهی به شما دست بدهد. راه جلوگیری از پس زدن، یافتن دلیل آن است. رایج‌ترین دلیل، بیشتر بودن جریان شیر خارج از توان کنترل کودک است.
چنانچه چنین احتمالی می‌‌دهید، پیش از شروع شیر دهی قدری از شیر را با دست یا شیردوش بدوشید. در صورتی که این روش موفقیت‌آمیز نبود، احتمال سرماخوردگی و گوش‌درد و دندان درآوردن کودک، دوست نداشتن عطر و اسپری جدیدتان یا تغییر طعم شیرتان به علت غذایی که خورده‌اید، وجود دارد، یا فقط دمای هوا ممکن است علت آن باشد؛ یعنی در یک روز گرم شاید کودک نخواهد در آغوش و بدن گرم شما جای بگیرد یا یک جهش رشدی اتفاق افتاده و توجه کودک ناگهان به دنیای اطراف معطوف شده باشد. از یافتن دلیل ناامید نشوید و جستجو کنید. جوینده عاقبت یابنده است.
گاز گرفتن در حال شیردهی
بسیاری از مادران شیرده هنگام دندان درآوردن فرزندشان حداقل یک بار گاز گرفته شده‌اند. آنان معمولاً چنان فریادی برمی‌‌آورند که کودکشان را وحشت‌زده به گریه می‌‌اندازد و سپس خود از ترساندن نوزادشان دچار عذاب و ناراحتی می‌‌شوند. در هر صورت، کودک برای مدتی دیگر این کار را تکرار نمی‌‌کند.
اگر کودکتان مرتب گاز می‌‌گیرد، برای جدا کردن کودک از سینه با اشاره انگشت به آرامی و به وضوح او را از این کار منع کنید و بگویید «نه» و او را چند ثانیه از پستان جدا نگه‌دارید.
سپس به او اجازه مکیدن بدهید. بعد از چند بار گاز گرفتن این روش معمولاً مؤثر واقع می‌‌شود.
جنی، در زمان شیردهی به اَبی، با گاز گرفتنهای او اوقات سختی را گذرانده بود. گاز گرفتن اَبی بعد از شش‌ماهگی شروع شد. اَبی گاز می‌‌گرفت، جنی فریاد می‌‌زد و اَبی گریه می‌‌کرد. سپس با پیش‌بینی فریاد جنی، با هر بار شیر خوردن، اَبی گریه را سر می‌‌داد.
اگرچه جنی به سرعت توانست فریاد زدن خود را کنترل و به جای آن به سرعت بگوید: «مامان را گاز نگیر، دردش می‌‌آید»، اما غلبه بر آن واکنش هفته‌ها به طول انجامید. جنی علامت «دردش می‌‌آید» را به اَبی آموخت. با هر بار گاز گرفتن اَبی علامت «دردش می‌‌آید» را مشاهده می‌‌کرد.
سرانجام یک مشاور تغذیه به جنی توصیه کرد که واکنشی از خود نشان ندهد و به فاصله یک هفته بعد گاز گرفتن متوقف شد. حالا اَبی پانزده ماهه است و جنی می‌‌گوید: «شیر دهی بخشی از لذت‌بخش‌ترین برنامه‌های روزمره ماست».
سرعت‌گیرها
مجاری شیردهی مسدود شده
مسدود شدن مجاری شیر کاملاً واضح و مشخص است. توده کوچکی که ممکن است دردناک باشد احساس می‌‌شود (محل این توده در مسیر مجاری شیر در هر نقطه‌ای می‌‌تواند باشد).
به منظور درمان، به مدت پنج دقیقه حوله گرمی روی سینه بگذارید و سپس به آرامی ماساژ دهید و شیر را به سمت پایین به طرف نوک سینه برانید. سپس شیر دادن را شروع کنید و دقت داشته باشید که صورت کودک به طرف مجاری مسدودشده قرار گیرد و به ماساژ ادامه دهید. هر چه شیر بیشتری به کودک بدهید، مجاری سریع‌تر تخلیه می‌‌شوند.
التهاب پستان (ماستیتیس)بخاطر شیردهی
التهاب پستان جدی و خطرناک است. چنانچه مشابه علائم سرماخوردگی مثل تب مختصر، خطوط یا لکه‌های قرمز روی پوست داشته باشید، ممکن است به التهاب پستان مبتلا باشید. به رختخواب بروید، مایعات زیاد بنوشید و پستان را کمپرس گرم کنید و از سمت مبتلا شده کودک را تغذیه کنید. چنانچه صبح روز بعد احساس بهتری نداشته باشید، از پزشک خود آنتی‌‌بیوتیک بخواهید.
شیردهی را مطلقاً متوقف نکنید، زیرا موجب شدیدتر شدن التهاب می‌‌شود. درمان التهاب پستان را به تأخیر نیندازید. التهابهای درمان‌نشده ممکن است منجر به آبسه شود و به جراحی بینجامد. اگرچه بعضی مادران سعی می‌‌کنند التهاب پستان را بدون استفاده از آنتی‌‌بیوتیک درمان کنند، ولی شما این کار را نکنید.
ارزش خطر ایجاد آبسه را ندارد و آنتی‌‌بیوتیک نیز صدمه‌ای متوجه جریان شیردهی به فرزندتان نمی‌‌کند. چنانچه مایل به استفاده از داروهای طبیعی باشید، اِشکالی وجود ندارد، ولی آنتی‌‌بیوتیک خود را نیز مصرف کنید.
«در هشت هفتگی اندرو، بسیار خسته و ضعیف شده بودم؛ به طوری که قادر به ایستادن روی پای خود نبودم». امی می‌‌گوید: «دچار التهاب پستان شده بودم، بدون اینکه آن را سریعاً دریابم. ای‌‌کاش زودتر به پزشک مراجعه کرده بودم».
برفک (آلودگی قارچی) بخواطر شیردهی
برفک آلودگی و عفونت تخمیری نیز نامیده می‌‌شود. برفک واقعی رواج فراوانی ندارد. در حقیقت امروزه برفک به هر نوع عارضه دردناک رایج سینه اطلاق می‌‌شود (حتی ممکن است نوزاد آرواره‌ای قوی داشته باشد و تا زمانی که بتواند مکیدن را به درستی انجام دهد، موجب درد و ناراحتی مادر شود).
در صورت آلودگی واقعی قارچی، شقاقهایی روی نوک پستانها وجود خواهد داشت که در تمام طول مدت شیر دادن به نوزاد، دردناک خواهند بود. به منظور کنترل آلودگی قارچی به نظافت نوک سینه‌ها و هرآنچه با آنها در تماس است اهتمام ورزید. با محلول شستشو نوک سینه را بشویید. (یک قاشق شربت‌خوری سرکه در یک فنجان آب) یا کرم نیستاتین(۴۶)(از داروخانه تهیه کنید) به‌کار ببرید تا از تکثیر قارچ پیشگیری شود.
- Robitusin (guaifenesin)
- Decongestants
- Kaopectate
- Cyclosporine
- Amphetamines
بعضی مادران به علت عدم احساس جریان شیر، از همان مراحل اول شیر دهی به نوزاد خود دچار مشکل هستند. در حقیقت، بسیاری از مادرانی که به علت کافی نبودن شیر، تغذیه نوزاد با شیر مادر را کنار گذاشته‌اند، دارای شیر کافی، اما فاقد جریان شیر بوده‌اند.
بدون این واکنش، کودک جریان ضعیف و قطره قطره‌ای از شیر دریافت میکند که فقط به اندازه هورت کشیدن و نه قلپ قلپ سر کشیدن است. استرس بزرگ‌ترین بازدارنده جریان شیر است، بنابراین هر چیز کاهش‌دهنده استرس مانند یک حمام گرم یا گوش دادن به موسیقی می‌‌تواند مؤثر باشد.
داروهایی از قبیل رگلان- داروی ضد تهوعی که قادر به افزایش میزان شیر است – نیز قادرند جریان شیر را تسریع کنند (من بلافاصله بعد از مصرف داروی ضدمیگرنی که موجب از بین بردن شیرم شد، از رگلان استفاده کردم. شیردهی را به سرعت به وضعیت اولیه برگرداند). در هر صورت مادرانی که سابقه افسردگی دارند، مجاز به مصرف رگلان نیستند.
جریان بسیار سریع شیر در شیردهی
جریان بسیار سریع شیر ممکن است نوزاد را وادار به قلپ قلپ نوشیدن شیر، حالت خفگی یا حتی کنار کشیدن از سینه مادر کند. شاید بد نباشد ابتدا قدری از شیر دوشیده شود.
در هر نوبت شیردهی سعی کنید فقط از یک پستان شیر داده شود (در صورت احساس ناراحتی شاید مجبور به دوشیدن پستان دیگر در فاصله دو نوبت شیر دادن باشید). سعی کنید در ضمن شیر دهی، به بالش یا پشتی مبل تکیه کنید؛ به طوری که بالای سر کودک بالای پستان باشد تا او بتواند شیر را بدون سرازیر شدن به گلویش، سر بکشد.
نوک پستانِ صاف یا فرورفته
چنانچه نوک سینه‌ها هنگام بیداری و برانگیختگی – یا در هوای سرد – بیرون زده نباشد، بر اساس آنچه در کتابهای آناتومی آمده، مادر دارای نوک پستان فرورفته است. به منظور بررسی، در انتهای نوک سینه، سطح دایره‌وار قهوه‌ای پررنگ را فشرده و سپس به سمت قفسه سینه فشار دهید، در صورت بیرون نزدن نوک سینه، اصطلاحاً نوک سینه را صاف می‌‌نامند.
نوک سینه فرورفته واقعی ممکن است مانعی برای شیردهی موفقیت‌آمیز باشد، اما چنین مشکلی نیز معمولاً درمان‌شدنی است. چندین بار در طول روز با دست نوک سینه‌ها را به صورت دَوَرانی ماساژ دهید. در سوتین خود کلاهکی قرار دهید که ناحیه رنگی اطراف نوک پستان را فشرده می‌‌سازد و موجب بیرون زدن نوک سینه می‌‌شود؛ و نیز شیر را با یک شیردوش قوی بدوشید.
با پزشک تماس بگیرید اگر…
- کودک در طول مدت بیست و چهار ساعت پوشک خود را خیس نکرده است.
- تا روز چهارم بعد از تولد نوزاد اثری از شیر سفید مشاهده نشود (در نشت از پستان یا آب دهان نوزاد).
- نوزاد تا روز چهارم بعد از تولد اجابت مزاج نداشته است.
- نوزاد، ناتوان از گرفتن و مکیدن پستان است.
- نوزاد خواب‌آلود و خمود، و بیدار کردن او برای شیر خوردن مشکل است.
- نوزاد تنها یکی دو دقیقه پستان را می‌‌مکد و سپس به خواب می‌‌رود.
- نوزاد اشتهای بی‌‌پایانی دارد و هر بار یک ساعت پستان را می‌‌مکد و باز هم راضی به نظر نمی‌‌رسد، سپس کمتر از یک ساعت می‌‌خوابد و دوباره گریه‌کنان شیر می‌‌طلبد.
- پستانها به گونه دردناکی سفت و متورم هستند (پر و محکم بودن پستانها اِشکالی ایجاد نمی‌‌کند، ولی گرم و دردناک بودن آنها مشکل‌آفرین است).
- نوک پستانها در تمام مدت شیردهی و نه فقط در لحظه شروع مکیدن، دردناک هستند و شما متوجه می‌‌شوید که به این خاطر، از شیردهی به نوزاد خود هراس دارید یا مدت شیردهی را کوتاه می‌‌کنید.
فرصتی برای ناهار و شیر دهی
افراد در همه ساعات شبانه‌روز در رستورانها، پارکها و حتی در حال قدم زدن در خیابان غذا می‌‌خورند، چرا که نه؟
نوزادانی که از شیردهی مادر تغذیه می‌‌کنند نیز عضوی از همین جامعه هستند. بنابراین آنان نیز در محلهای عمومی باید تغذیه شوند، زیرا دلیلی برای انجام ندادن این عمل وجود ندارد.
مطمئن باشید مردم به شما خیره نمی‌‌شوند و زل نمی‌‌زنند و اگر این کار را بکنند، آنان و نه شما، باید عقیده خود را نسبت به این موضوع تغییر دهند. در حقیقت، شما بیش از آنکه مورد انتقاد قرار بگیرید، تشویق می‌‌شوید.
در این باره بیندیشید. اگر در رستورانی نشسته باشید، کدام را ترجیح می‌‌دهید؟ نوزادی که به آرامی در حال تغذیه از پستان مادر است یا نوزاد هیستریک و گریان را؟
با غیرانفعالی رفتار کردن می‌‌توانید میزان توجه دیگران نسبت به خود را کاهش دهید. منتظر گریه نوزادتان بر اثر گرسنگی نباشید، بلکه برعکس، پیش از گرسنه شدن او بنشینید و به او شیر بدهید.
اسلینگ برای شیر دهی نوزاد در محلهای عمومی بسیار مناسب است. بند آن را کمی کوتاه‌تر ببندید تا سر کودک روی سینه‌تان قرار گیرد، نوزاد را به طرف خود برگردانید، یک بازو را زیر بدن کودک قرار دهید و بعد از شروع به مکیدن، لبه اضافی پارچه را برای پنهان کردن نوزاد از انظار، روی او بکشید. با استفاده از بسیاری مدلهای کوله جلویی (آغوش) نیز می‌‌توان به نوزاد شیر داد. بلندی دسته‌های آن را طوری تنظیم کنید که سر کودک در محل صحیح قرار گیرد و سپس به قدم زدن عادی خود ادامه دهید.
مادران در بسیاری از محلهای عجیب و غریب به کودکان خود شیر داده‌اند. خودِ من روی کارتنی از قوطیهای نوشابه در یک فروشگاه، در حالی که تا حدودی پشت چرخ خرید پنهان شده بودم، به کودک خود شیر داده‌ام. در موردی دیگر سه کوچه بالاتر از منزلمان روی جدول کنار خیابان نشستم و کودکم را که خیال داشت با جیغ و داد و فریاد خود را از کالسکه‌اش بیرون بیندازد، شیر داده‌ام، چون هیچ راه دیگری برای رساندن او و کالسکه‌اش به منزل وجود نداشت.
سایر مادرانی که در این کتاب نامی از آنان برده شده است، در محلهایی مانند نردبان تاشوی کوتاهی در یک فروشگاه لوازم ساختمانی، یک مبل در مبل‌فروشی، یک تختخواب در فروشگاه زنجیره‌ای در منطقه فروش تشک و تختخواب، یک کارگاه مجسمه‌سازی، روی زمین مقابل یک آکواریوم، در لابی یک برج سیصد متری، ضمن راه رفتن برای رسیدن به خودرو در پارکینگ و حتی در رستوران چندستاره و شیک به کودکان خود شیر داده‌اند.
لباس مناسب برای شیردهی
با وجودی که لباس مخصوص شیردهی در فروشگاهها وجود دارد، شما به آنها واقعاً نیاز ندارید. البته نمی‌‌توانید با پوشیدن لباسهای عادی به آسانی به نوزاد خود شیر دهید، ولی بسیاری از لباسهای آزاد و بدون پیلی و ساسون برای شیردهی مناسب‌اند (و اغلب برای شیردهی از لباسهای چاکدار و برش‌دار راحت‌تر هستند).
سوتین شیردهی برای دسترسی آسان به پستان مناسب است. از پوشیدن سوتینهای تنگ یا بدون فنر که برمسدود کردن مجاری شیر اثر می‌‌گذارند، اجتناب کنید.
برای جذب ترشح شیر در هفته‌های اول تولد نوزاد و سپس برای زمانهایی که به مدت طولانی‌‌تر از معمول از نوزاد خود دور هستند، به پدهای کوچک سینه نیاز دارید. خود من معمولاً هنگام شیر دهی از یک پستان، برای جذب ترشح شیر از پستان دیگر به این پدها نیاز داشتم. برای خشک نگه‌داشتن پستانها این پدها را به طور دائم عوض کنید. پدهای یک‌بارمصرف لایه‌ای نایلون دارند که جریان هوا را سد می‌‌کنند و پدهای قابل شستشوی نخی بر آنها رجحان دارند.
تهیه این پدها در منزل نیز امکان‌پذیر است. به این منظور می‌‌توانید یک دستمال نخی را چندلایه تا بزنید یا دایره‌هایی از پارچه پوشکی نخی یا یک تی‌‌شرت کهنه نخی ببرید (که در این صورت چندین لایه پارچه لازم است).
قبول مسئولیت و تعهد در شیردهی
در طول چند هفته اول شما با چگونگی تغذیه نوزاد از پستان مادر کلنجار می‌‌روید و احساس می‌‌کنید تمام آنچه در تمام روز انجام می‌‌دهید، فقط تغذیه نوزادتان است. این دوره، فرصت مناسبی برای تصمیم‌گیری در باره طول مدت شیردهی نیست. کار را بدون در نظر داشتن زمانِ از شیر گرفتن کودک ادامه دهید. زمان سپری خواهد شد.
ممکن است شیر دهی با شیشه – از شیر مادر یا شیر خشک – را به این دلیل که مجبورید به سر کار بازگردید یا فرصت کافی برای انجام سایر کارهایتان داشته باشید، به برنامه روزانه تغذیه کودکتان اضافه کنید. در شش‌ماهگی، کودکتان احتمالاً شروع به خوردن غذاهای نرم غلاتی و سایر غذاهای پوره شده میکند که در این صورت تعداد دفعات شیردهی او کاهش بیشتری خواهد یافت.
توصیه‌های فعلی آکادمی امریکایی پزشکان متخصص کودکان، تغذیه کودک با شیر مادر در اولین سال زندگی و سپس ادامه کار بر اساس تمایل طرفین است. تا آن زمان، کودکتان ممکن است خود شیر را ترک کند و یا ادامه دهد، ممکن است شما به شیر دادن کودک طی دومین سال زندگیش تمایل داشته باشید یا موافق این کار نباشید. شاید بخواهید به وسیله شیشه به او شیر بدهید یا از نظر کودکتان نوشیدن شیر از فنجان نیز بدون اِشکال باشد.
شاید به علت حاملگی مجدد بخواهید کودکتان را از شیر بگیرید یا حتی شیر دادن در طول بارداری مجدد را ادامه دهید. با شروع موفقیت‌آمیز تغذیه نوزاد با شیر مادر، روشهای ادامه آن نیز کاملاً به عقیده و نظر شما بستگی دارد.
درباره نویسنده: کلیدهای مراقبت از نوزاد, از تولد تا یک سالگی
مشاهده نسخه کامل کتاب
