در نوشته قبلی به اهمیت خواب نوزاد در سلامتی مادر و کودک پرداختیم. در این نوشته میخواهیم به برنامه خواب کودک و اصول آن و همچنین بیداری برنامه ریزی شده برای کودکان بپردازیم.
برنامه‌های خواب کودک
زمانی که می‌‌خواهید در مورد خواب فرزندتان تصمیم بگیرید، آنچه را برای شما و نیز کودک مؤثر است، در نظر بگیرید. نگران گرفتار شدن درتصمیم‌تان نباشید. مانند اغلب ما، شما نیز روشهای چندی را خواهید آزمود. برای اولین فرزندتان بر یک روش متمرکز می‌‌شوید و سپس درمی‌‌یابید که این روش برای فرزند دومتان کاملاً غیرمؤثر است.
اصول خواب کودک
اصول چندی – البته نه تمام آنها – در برنامه‌های خواب مشترک هستند. چنانچه میل ندارید یک روش را تا انتها ادامه دهید، می‌‌توانید عناصر زیر را هنگام شروع روش شخصی خود در نظر بگیرید:سعی کنید هنگامی که نوزاد خواب‌آلود ولی بیدار است، او را در محل مخصوص خودش قرار دهید. این کار به او می‌‌آموزد که پس از بیدار شدن، چگونه دوباره به خواب برود.
پیش از خواب تشریفاتی انجام دهید و از آن تخطی نکنید. در باره طول مدت این تشریفات و اینکه شامل خواندن کتابها یا آوازهایی باشد که شما تا سالها از خواندن آنها خسته نشوید، دقت لازم را داشته باشید (من از سال ۱۹۹۵ با خواندن چهار سرود کریسمس دخترم را خوابانده‌ام و این کار تبدیل به یک رسم خیلی قدیمی شده است).
نوزاد خود را به یک شی‌‌ء «مورد علاقه» که «شی‌‌ء انتقالی» نیز نامیده می‌‌شود وابسته کنید. ایده اصلی اینجاست که کودک برای آرامش یافتن به جستجوی شی‌‌ء «دوست‌داشتنی مورد علاقه‌اش» می‌‌پردازد. این امر برای برخی از والدین پرسش‌برانگیز است. میل دارید نوزادتان به شما – مادرش – وابسته باشد، یا مثلاً به یک اردک زرد رنگ؟ زمانی که قادر نیستید در کنار کودک باشید، «اشیای مورد علاقه» واقعاً مفید هستند.
فربراسیون
در برنامه‌ای که توسط ریچارد فربر در سال ۱۹۸۵، در کتابش به نام «مشکل خواب کودک خود را حل کنید» پیشنهاد شده است (که توسط مادران فربراسیون نامیده می‌‌شود)، هدف، آموختنِ تنها خوابیدن در تخت به کودک و در صورت بیدار شدن در طول شب، دوباره بدون سر و صدا به خواب رفتن است. این امر تجربه مثبتی است که به تدریج به خواب رفتن خودبه‌خودی را به کودک می‌‌آموزد.
فربر این روند را به خواب رفتن فرد بالغی تشبیه میکند که استفاده از بالش برای او ممنوع شده است. ابتدا او برای به خواب رفتن دچار مشکل می‌‌شود، در مرحله بعد بارها بیدار می‌‌شود، اما بعد از چند شب به این حالت عادت میکند و به راحتی به خواب فرو می‌‌رود.
روش فربر، مانند بسیاری از روشهای دیگر، با تشریفات پیش از خواب شروع می‌‌شود (ابتدا احتمالاً گرفتن دوش، به دنبال آن مطالعه کتابی یا سر دادن آوازی)، سپس شما یا شوهرتان، در حالی که هنوز کودک بیدار است، او را در محل خوابش قرار می‌‌دهید و اتاق را ترک می‌‌کنید (و کودک گریه را سر می‌‌دهد).
سپس به فاصله پنج، ده و پانزده دقیقه و بعد از آن به فواصل پانزده دقیقه‌ای برای اطمینان یافتن از وضعیت مناسب کودک، به اتاق او سرکشی می‌‌کنید.
در این روش والد در اتاق باقی نمی‌‌نماند، کودک را نمی‌‌جنباند و هیچ نوع تکیه‌گاهی (مثل بطری یا پستانک) در اختیار او قرار نمی‌‌دهد و به هیچ وجه کودک را از تختش بیرون نمی‌‌آورد. این عمل با هر بار بیدار شدن کودک در طول شب تکرار می‌‌شود. در دومین شب فاصله ورود به اتاق هر بار پنج دقیقه طولانی‌‌تر می‌‌شود.
اگرچه فربر جایگزینهای تدریجی (نشستن روی صندلی کنار تخت کودک و هر شب صندلی را قدری دورتر از تخت قرار دادن) را پیشنهاد میکند، اما بر روش ترک کردن اتاق در دوره‌های متوالی تأکید بیشتری دارد.
روش فربر ممکن است چندین ساعت، چندین شب و روز و حتی چندین هفته ادامه یابد، ولی در نهایت معمولاً مؤثر واقع خواهد شد. پرسش این است که آیا شما قادر به ادامه آن تا «نهایت» خواهید بود یا خیر. (در اغلب موارد پدر دارای تواناییهای بهتری برای انجام این برنامه است، زیرا هورمونهای ترشح‌شده در مادران شیرده، هنگام شنیدن صدای جیغ و فریاد کودک برای مدت طولانی، انجام این کار را برای ایشان تقریباً غیرممکن می‌‌سازد).
از زمان انتشار کتاب فربر، برنامه‌های مشابه ولی بهینه‌سازی شده‌ای به چاپ رسیده‌اند. تحقیقات جدید نشان داده است که تکرار هر شبه روند فربر هنگام بیدار شدن کودک در طول شب الزامی نیست. این برنامه را یک بار در ابتدای شب انجام دهید و سپس هنگام بیدار شدن او را با تکان تکان دادن بخوابانید. در اغلب موارد این کار در خواب طولانی شب خللی وارد نمی‌‌کند.
تختخواب خانواده
زمان درازی از تاریخ، والدین، نوزادان و کودکان بزرگ‌تر، همگی در تختخواب خانواده خوابیده‌اند و هنوز هم در بخش عمده‌ای از کره زمین چنین است. امروزه در امریکا، یکی از اصول فلسفه پرورش کودک به نام «دلبستگی به والدین» دوباره رواج یافته است. اصطلاح تختخواب خانواده توسط ویلیام سیرز در کتاب «پدر و مادری شبانه و کتاب نوزاد»مورد استفاده قرار گرفته و رایج شده است.
سیرز معتقد است که خواب کودکان با خواب بزرگسالان تفاوت دارد. کودکان دارای دوره‌های بیداری بیشتر و دوره‌های طولانی‌‌تر خوابِ سبک هستند؛ به این دلیل که آنان باید هنگام احساس گرسنگی، احساس سرما یا مختل شدن تنفس به آسانی قادر به بیدار شدن باشند.
تختخواب خانواده، علاوه بر ایجاد الفت میان خانواده و بالا بردن هشیاری بین شما و فرزندتان، فواید متعدد دیگری نیز دارد. بین شما و کودکتان پیوندی ایجاد میکند و شاید خواباندن کودک به پشت برایتان آسان‌تر شود و دوره‌های خواب شما هماهنگ شوند. شما در مرحله خوابِ سبک بیدار می‌‌شوید، نه از خواب عمیق؛ که در نتیجه آرام کردن یا شیر دادن به نوزاد بسیار آسان‌تر خواهد بود.
البته خواباندن کودک در تخت بچه دارای مزایای خاصی است. شما با داشتن فضای بیشتر و بدون در کنار داشتن بچه‌ای که لگد می‌‌پراکند و وول می‌‌خورد، احتمالاً بهتر می‌‌خوابید. اگر از ترس له کردن نوزاد قادر به خوابیدن نیستید یا اگر هر بار صدا کردن او شما را مضطرب می‌‌سازد؛ اصلاً نخواهید خوابید یا در زمان بیداری قادر به انجام کارهای خود نخواهید بود.
سیرز خواباندن کامل کودک را – چه با تکان دادن و چه با شیر دادن و سپس در جای مخصوص او؛ گهواره یا تخت والدین گذاشتن – پیشنهاد میکند. سپس می‌‌افزاید که هنگام بیدار شدن نوزاد، خود را به او برسانید؛ زیرا اگر گریه و فریادش به مرحله هیستریک نرسیده باشد، احتمالاً آسان‌تر به خواب خواهد رفت.
در اینجاست که خواباندن نوزاد در تخت خودتان یک مزیت به شمار می‌‌رود؛ زیرا می‌‌توانید بدون اینکه خود کاملاً از خواب بیدار شوید، او را آرام کنید یا حتی شیر بدهید.
موضوع تختخواب خانوادگی در سال ۱۹۹۹، بعد از صدور اطلاعیه هشداردهنده‌ای از طرف کمیسیون ایمنی محصولات مصرفی در مخالفت با خوابیدن نوزاد در تخت بزرگسالان، بحث‌آفرین و مشاجره‌برانگیز شد. این هشدار بر پایه اطلاعات و آمار به‌دست‌آمده از گواهیهای فوت نوزادان بررسی‌‌شده توسط این کمیسیون صادر شده بود.
در این تحقیق اقدام به شناسایی نتایج در رابطه با خفگی کودکان شده است. به این مطالعه انتقاداتی وارد شده است از جمله: روش تحقیق و در نظر نگرفتن سایر عوامل خطرساز، از قبیل تحت تأثیر الکل و یا مواد مخدر بودن والدین، تعداد کودکانی که روی مبل یا تشک‌های آبی خوابیده بودند و تعداد مادران سیگاری در طول دوره بارداری یا در زمان مرگ کودک. ولی با وجود انتقادهایی که بر آن وارد است، هنوز مطالعه بهتری در این مورد صورت نگرفته است.
برای کاستن از عوامل خطرساز هنگامی که نوزاد را در کنار خود می‌‌خوابانید:
- تختخواب را از دیوار و اثاثیه دیگر، دور نگه‌دارید (برای از بین بردن خطر گیر افتادن کودک در کنار تخت).
- بالش‌ها را از اطراف کودک دور کنید.
- در صورت مصرف موادی از قبیل داروهای سرماخوردگی، آرام‌بخش یا مواد مخدر، کودک را کنار خود نخوابانید. چنانچه روی برچسب دارو، اجتناب از کارهای دقیق از قبیل کار با ماشین‌آلات سنگین یا رانندگی توصیه شده است، بهتر است از خواباندن کودک در کنار خود نیز خودداری کنید.
- به منظور آسایش بیشتر، تا سرحد ممکن تخت بزرگی انتخاب کنید.
غذاهای اصلی
در مقتله «به فرزندتان کمک کنید تا تمام شب را بخوابد»نوشته جوان کوتبرتسون و سوزی شویل، از روش بهینه‌سازی‌‌شده «چاره‌اندیشی کنید» دفاع و حمایت شده است. برنامه آنان بر اساس سن کودک تا حدودی متغیر است، ولی به طور کلی بر پایه‌های زیر بنا شده است:
کودک را ساعت ۱۱ یا ۳۰: ۱۱ شب – درست پیش از آماده شدن خودتان برای خوابیدن – بیدار کنید و به او شیر بدهید و سیر کنید. این امر از جنبه نظری از بیدار شدن کودک در یکی دو ساعت بعد و در نتیجه بیدار کردن شما از خواب عمیق پیشگیری میکند.
اگر خود به کودکتان شیر می‌‌دهید، هنگام بیدار شدن او از همسرتان بخواهید که بدون برداشتن نوزاد از جایش، تلاش کند او را بخواباند. در صورت به خواب نرفتن کودک در مدت ده الی بیست دقیقه، همسرتان باید او را از جایش بردارد، قدم بزند یا هر کار دیگری که تا نوبت بعدی شیر دادن در یکی دو ساعت آینده، حواس او را از این امر منحرف سازد. هدف از این عمل، عادت دادن کودک به داشتن دوره‌های طولانی خواب بین دوره‌های بیداری است.
به عنوان جایگزین این روش می‌‌توان مدت شیردهی در نیمه‌شب را کاهش داد (که برای هر دو شما از شیر ندادن به او آسان‌تر خواهد بود). چنانچه به کودکتان با شیشه شیر می‌‌دهید، شیر را رقیق کنید تا او به دریافت کالری کمتر در طول شب عادت کند.
بیداری برنامه‌ریزی‌‌شده
در این برنامه، شما برای کنترل شب‌بیداری نوزادتان تلاش می‌‌کنید. ابتدا به ساعاتی که نوزاد معمولاً بیدار می‌‌شود توجه کنید سپس ساعت زنگ‌داری را برای بیدار شدن پیش از او تنظیم کنید. او را بیدار کنید، شیر بدهید و دوباره بخوابانید. بعد از ایجاد این عادت در او، هر شب او را کمی دیرتر و دیرتر بیدار کنید. هدف این است که کودک در نهایت بیدار شدنِ خودبه‌خود را فراموش کند.
برنامه خواب کودک را رعایت کنید
به نظر می‌‌رسد برای هر برنامه‌ای مخالفی وجود دارد. مارک ویس‌بلوث، متخصص اختلالات خواب کودکان در بیمارستان مموریال کودکان شیکاگو، با نظریه فوق مخالف است و اظهار می‌‌دارد که هرگز کودکتان را بیدار نکنید! هرگز، حتی اگر دیرتان شده و مجبور هستید منزل را ترک کنید. او معتقد است که مشکلات خواب، هنگامی آفریده می‌‌شود که والدین خواب نوزادشان را بر هم می‌‌زنند یا اجازه می‌‌دهند بیش از حد خسته شود.
ویس‌بلوث، طرفدار و موافق خواباندن نوزادان بسیار کم‌سن و انجام هر نوع ترفندی (تکان دادن، آواز خواندن، پستانک به دهان گذاشتن) برای نیل به این هدف بعد از دو ساعت بیداری است. کودک در اعتراض به این امر ممکن است گریه کند. بگذارید پنج تا بیست دقیقه گریه کند.
سپس او را بردارید و دوباره تلاش کنید. از چهار تا دوازده ماهگی سعی کنید کودک در طول روز دو بار بخوابد (نه هرگز در خودرو یا کالسکه) و سپس زمان خواب را به ساعات زودتر تغییر دهید. چنانچه کودک هنگام خواب گریه را سر دهد، نشنیده بگیرید و به هیچ وجه وارد اتاق نشوید. ویس‌بلوث سپس می‌‌افزاید: «چون خواب یعنی خواب».
درباره نویسنده: کلیدهای مراقبت از نوزاد, از تولد تا یک سالگی
مشاهده نسخه کامل کتاب
