در این نوشته به نکات مهم تغذیه ای کودک و بررسی غذای نوزاد میپردازیم و با هم میبینیم چه غذاهایی برای سلامتی نوزاد مناسب است و چه غذاهایی را نباید به نوزادان بدهیم.
غذای واقعی در مرحله بعد
به محض اینکه از تغذیه نوزاد با شیر مادر یا شیر خشک احساس فراغت و آرامش کنید، اطرافیانتان از شما خواهند پرسید که آیا کودکتان خوردن غذای جامد را شروع کرده است یا خیر؟
زمان پوره
توصیه اخیر آکادمی امریکایی متخصصان کودک به والدین این است که تا شش‌ماهگی به جز شیر مادر یا شیر خشک هیچ غذای دیگری به کودک داده نشود. چنانچه کودکتان فقط با شیر مادر تغذیه می‌‌شود، حتماً باید برای تغذیه کودک با غذای جامد تا آن زمان صبر کنید؛ زیرا حتی غذاهای بی‌‌ضرر و بی‌‌خطری مانند غلات در جذب مناسب آهن از شیر مادر اختلال ایجاد می‌‌کنند.
دلایل انتظار
در شش‌ماهگی اغلب کودکان آماده بلعیدن غذای جامد هستند؛ زیرا واکنش بیرون راندن زبان که توسط آن اغلب چیزهایی که به دهان کودک وارد می‌‌شود، به سرعت به وسیله زبان به خارج رانده می‌‌شود، ضعیف شده و به تدریج از بین می‌‌رود. در کودک بزرگ‌تر آنزیم‌های گوارشی تا حد توانایی نسبی تجزیه غذاهای جامد رشد یافته‌اند.
روده‌های کودک ترشح پروتئینی به نام ایمونوگلبولین(IgA)را که مانع ورود آلرژن‌ها به گردش خون می‌‌شود، آغاز کرده‌اند. انتظار برای کامل شدن این ظرفیتها اهمیت فراوانی دارد؛ زیرا احتمال می‌‌رود کودک تغذیه‌شده با شیر مادر به محض خوردن غذاهای جامد، بعضی مصونیتها در مقابل عفونتها و آلرژیها را از دست بدهد.
من مادران جوان زیادی را می‌‌شناسم که به اشتیاق شروع زودهنگام غذاهای جامد تسلیم شده‌اند. پیش‌بندهای بامزه و کوچولوی غذاخوری، قاشقک‌های کوچولوی سفید و کاسه‌های نقش کارتنی در قفسه فروشگاهها در برابر چشم‌هایشان خودنمایی می‌‌کنند و این مادران بیش از این تحمل نادیده گرفتن آنها را ندارند. دیدن قیافه متعجب کودک از چشیدن یک طعم جدید و خم شدن او به جلو برای هورت کشیدن هر قطره از آن چه لذتی دارد! (یا نه – کودک قاشق را بر زمین پرت و تمام آنچه را در دهان دارد بر سراسر لباسهای شما تف میکند).
صبر پیشه کنید
علاوه بر جنبه‌های سلامتی، برای به تأخیر انداختن تغذیه کودک با غذای جامد، چندین دلیل عملی نیز وجود دارد. مواد غذایی جامد به سرعت بوی نسبتاً قابل تحمل مدفوع کودک شیرخوار را به بوی بد مدفوع تبدیل می‌‌کنند و برطرف کردن لکه‌های بزاق پاشیده‌شده کودک چندش‌آور خواهد شد. اگر برای مسافرت برنامه‌ریزی کرده‌اید، پیش از شروع تغذیه با غذای جامد به مسافرت بروید.
همراه بردن غذای چند روز کودک واقعاً مشکل است. پسر لین، کریس، در مرحله تغذیه از غذای بچه آماده، روزانه ۹ شیشه غذای کودک مصرف می‌‌کرد. او می‌‌گوید: «هر جا می‌‌رفتم باید خروارها غذای بچه همراه می‌‌بردم، زمانی که او تنها شیر می‌‌خورد کارها بسیار ساده‌تر بود».
صبر پیشه کنید
تنها دلیل شروع پیش از موعد هنگامی است که کودک حداقل چهار ماه سن دارد و به نظر می‌‌رسد حتی بدون کمک شما، خوردن غذای جامد را شروع خواهد کرد. چنانچه کودک موقع غذا خوردن شما به شما خیره می‌‌شود، غذا را از دستتان می‌‌قاپد، تمام اسباب‌بازیهایش را به دهان می‌‌برد، قادر به نشستن بدون تکیه‌گاه است، به دفعات شیر می‌‌طلبد یا مقادیر زیادی شیر خشک می‌‌آشامد و هنوز گرسنه به نظر می‌‌رسد، آمادگی کافی برای خوردن غذای جامد را دارد. مهم‌تر از سایر علائم اینکه هر آنچه را در دهانش می‌‌گذارید فوراً با زبانش بیرون نمی‌‌دهد.
الکساندر به روشهای بدون شک و تردیدی آمادگی خودش را با قاپیدن سالاد و پوره سیب زمینی از بشقاب غذای شوهرم و چپاندن آنها در دهانش، به من اعلام کرد. دختر لیزا با یورش بردن و قاپیدن بستنی قیفی مادرش اعلام آمادگی کرد. (هیچ‌یک از این غذاها، غذاهای ایده‌آلی به عنوان اولین غذا نبودند، اما هر دو ما تفکر نهفته پشت آن را دریافتیم).
بنابراین چنانچه می‌‌توانید شش ماه – یا کمی بیشتر – صبر کنید. امکانات آشنایی کودک با غذاهای جامد بسیار وسیع‌تر از امکان آشنایی با بطری شیر است. الکساندر در پنج و نیم ماهگی اولین غذای جامدش را بعد از بازگشت از یک سفر برنامه‌ریزی شده به هاوایی چشید.
دخترم مجبور شد صبر کند تا سرماخوردگیش بهبود یابد (میل نداشتم با بینی گرفته برای قورت دادن غذا تقلا کند). او هم در پنج و نیم ماهگی خوردن غذای جامد را شروع کرد. آخرین پسرم تا شش و نیم ماهگی، بعد از بازگشت از مکزیکو منتظر ماند.
نوزادان، بدون بیمار شدن تا هشت ماهگی نیز می‌‌توانند بدون غذای جامد سر کنند. در هر صورت، بعد از هشت ماهگی، کودک به مواد مغذی موجود در غذاهای جامد نیاز دارد. پیش از رسیدن به آن سن، او باید این روش جدید تغذیه را تجربه کند. بنابراین شروع به تمرین این روش، کمی پیش از هشت یا نه ماهگی کاملاً مناسب است.
کودکتان برای غذای جامد آماده است زمانی که…
- حداقل شش ماه (در صورت تغذیه با شیر مادر) یا حداقل چهار ماه (در صورت تغذیه با شیر خشک) سن داشته باشد.
- هنگام غذا خوردن شما به غذایتان خیره می‌‌شود و آماده قاپیدن غذای شماست.
- هنگام لمس دهان، دیگر زبانش را بیرون نمی‌‌آورد.
- با وسایل کمکی (مانند بالش یا کوسنی در پشت و پهلوها) می‌‌نشیند و سرش را به اندازه‌ای که بتواند هنگام طلب غذای بیشتر به جلو خم کند، کنترل میکند.
- تقریباً بدون استفاده از وسایل کمکی قادر به نشستن است.
- هنگامی که به او غذای نوزاد می‌‌دهید، سیر شدنش را اعلام میکند.
- روزانه بیش از ۳۲ اونس مایع شیر خشک یا شش یا هفت بار در روز شیر مادر می‌‌نوشد، ولی باز هم گرسنه است.
- وزن او از زمان تولد به دو برابر رسیده یا حداقل بین ۶ تا ۷ کیلو باشد.
اولین غذای نوزاد«واقعی»
اولین غذای نوزاد«واقعی»
اولین غذای بهتر از سالاد سبز، غذای نشاسته‌ای برنج است. هضم برنج آسان و احتمال ایجاد واکنش آلرژیک آن کم است. جایگزین‌های آن، به ویژه در صورت احتمال وجود یبوست، پوره جو و جوی دوسر است. (در ابتدا از گندم اجتناب کنید، زیرا حساسیت‌های مربوط به گندم نسبتاً رایج هستند).
برشتوک آماده مصرفِ برنج به وفور در دسترس است و انواع استاندارد آن در اصل شبیه یکدیگرند. برای تهیه غذای نوزاد فوری برنج، دو قاشق مرباخوری برشتوک برنج را با شیر مادر یا شیر خشک آماده‌شده (و در صورتی که پوره خشک حاوی شیر خشک به‌کار می‌‌بردید، فقط با آب) مخلوط کنید. حالت و بافت آن را آزمایش کنید تا نوع مورد علاقه کودکتان را بیابید. با حالت آبکیپوره شروع کنید، اما نه به اندازه‌ای که از قاشق سرازیر شود.
خودتان هم می‌‌توانید غذای برنج تهیه کنید، اما اِشکال غذاهای خانگی افزوده نشدن آهن به آنهاست. در حالی که بدن کودک شش‌ماهه به آهن نیاز دارد.
همه چیز در اختیار شماست
اولین بار زمانی به کودکتان شام بدهید که گرسنه – اما نه بسیار بی‌‌تاب – است. صندلی مخصوص غذاخوری کودک را فراموش کنید؛ زیرا او تا چند هفته دیگر قادر به استفاده از آن نیست. به جای آن، کودک را در یک صندلی بچه یا روی زانوهای بزرگسال دیگری که در کنارتان است بنشانید و دقت کنید که سرش کمی به عقب خم شده باشد.
غذاهای جامد را در پستانک یا بطری کودک نریزید، مگر به دستور پزشک (پزشک تنها در صورتی که کودک مشکلات مختصر پزشکی داشته باشد چنین توصیه‌ای میکند). استفاده از شیشه شیرخوری موجب پرخوری می‌‌شود، در حالی که کودک به آسانی می‌‌تواند قاشق را پس بزند.
مقدار کمی پوره را در قاشق بچه یا قاشق مرباخوری – و یا حتی روی انگشت خود – و درست جلوی دهان کودک قرار دهید. غذا را وارد دهان او نکنید. کودک خود باید چگونگی برداشتن غذا از قاشق و بردن به دهان و فرستادن به انتهای دهان و قورت دادن آن را یاد بگیرد. از آنجا که شما این کار را هنگامی انجام می‌‌دهید که کودک همه اشیای پیرامونش را به دهان می‌‌برد، به محض نزدیک بردن قاشق او احتمالاً دهانش را خواهد گشود.
سپس اجازه دهید کودک هر آنچه را میل دارد با پوره انجام دهد. او ممکن است برای مکیدن قاشق تلاش کند یا با زبانش پوره را بیرون بریزد. (شوهرم اریک، به علت تجربه تغذیه افراد در یک آسایشگاه معلولین، در این مرحله کمک بزرگی برایم بود). در نهایت، کودک ممکن است پوره را قورت بدهد و دهانش را برای لقمه‌ای دیگر باز کند.
زمانی که او روی برگردانَد، حتی اگر بیش از چند قاشق نخورده باشد، سیر شده است. اشتهای او را در نظر بگیرید و به محض سیر شدن او، غذا دادن را متوقف کنید. سعی نکنید او را به خوردن آخرین قاشق غذا ترغیب کنید. اجازه دهید کودک خود در باره مقدار غذایش تصمیم بگیرد. کودک عادی، هنگامی که با اعتماد به نفس، سه بار در روز غذا بخورد، در هر وعده معادل یک کاسه کوچک غذا می‌‌خورد.
در صورت خسته شدن کودک از این بازی جدید، دور و بر دهان او را تمیز کنید و قاشق و کاسه غذا را کنار بگذارید، اما روز بعد در حدود همان ساعت آن را دوباره بیرون بیاورید. در صورت امتناع کامل – بستن دهان از همان ابتدای کار، دور شدن از قاشق یا شروع به جیغ و فریاد کردن – فردا دوباره آزمایش کنید. بعضی از کودکان، درست هنگامی که شما فکر می‌‌کنید باید آمادگی داشته باشند، آماده نیستند.
فن کوزه‌گری در غذای نوزاد
آماده باشید: در اغلب موارد غذا دادن به کودک به آرامی انجام نمی‌‌گیرد.
سو می‌‌گوید: «یک وعده غذا خوردن جاسپر یک ساعت و نظافت بعد از آن نیز یک ساعت طول می‌‌کشید».
کودک ممکن است قاشق را از دست شما بقاپد – بنابر این قاشقی به دست خودش بدهید. (کودکان من با هر لقمه‌ای که وارد دهانشان می‌‌شد قاشق را می‌‌قاپیدند.
بنابراین من به طور مرتب قاشق‌های دیگری در اختیارشان می‌‌گذاشتم). کودک ممکن است بخواهد پوره را با انگشتانش صاف و نرم کند. به او اجازه دهید. احتمالاً مقداری از آن را از انگشتانش خواهد مکید. کودک ممکن است از باز کردن دهانش خودداری کند. سعی کنید دهان خود را کاملا باز کنید و لقمه‌ای بخورید. (گاهی احساس می‌‌کردم پیش‌مرگ شاه هستم. فرزند آخرم غذای جدید را تا زمانی که ابتدا مرا در حال خوردن لقمه بزرگی از آن نمی‌‌دید، نمی‌‌خورد.)
آماده شدن
وسایل مورد نیاز هنگام آماده بودن کودکتان برای آزمایش غذای جامد:
- قاشق مخصوص نوزاد یا قاشق مرباخوری
- پیش‌بند بزرگ برای کودک و پیش‌بندی برای خود شما
- صندلی پایه بلند با کمربند ایمنی مخصوص غذاخوری کودک یا صندلی کودک
- فنجانهای پلاستیکی بدون در، ترجیحاً دسته‌دار؛ فنجانهایی که مانع از ریختن مایعات درون آن می‌‌شود.
- غذاساز یا مخلوطکن، چرخ گوشت
- چند عدد حوله و دستمال آشپزخانه
- زیربشقابی خودچسب یک‌بار مصرف یا سینی مخصوص صندلی پایه بلند
- یک تشکچه پلاستیکی و حوله
از ریخت و پاش ناراحت نشوید
کار غذا دادن به کودک باید مفرح و موجب سرگرمی باشد. اگر درهم‌ریختگی اعصاب شما را خرد میکند، به سیم آخر بزنید، لباس کودک را تا حد پوشک از تن خارج کنید، یک حوله بزرگ و یا پرده وان (برای پوشش بیشتر) زیر صندلی او قرار دهید.
زندگی بعد از برنج
یک یا دو بار در روز برای مدت دو هفته و حتی تا مدت یک ماه کودک را با پوره برنج تغذیه کنید. هضم این غذا ساده و احتمال ایجاد آلرژی و حساسیت آن ناچیز است و به مرور همراه با عادت کردن و مهارت یافتن کودک به صرف غذاهای جامد، می‌‌تواند با غلظت بیشتر تهیه شود.
غذای نوزاد
سایر غذاها را کم‌کم به رژیم غذایی کودکتان وارد کنید. در اینجا کلمه کلیدی «کم‌کم» است. هر بار یک تک‌غذای جدید و به مقدار کم برای حداقل سه روز متوالی به کودک بخورانید و سپس به طرف غذای دیگر بروید و به علائم واکنش آلرژیک توجه داشته باشید. (غذای مخلوطشده را تا زمانی که هریک از مواد تشکیل‌دهنده آن را جداگانه آزمایش نکرده‌اید به کودک
نخورانید). آزمایش حساسیت‌برانگیز بودن غذا در مراحل اولیه آشنایی کودک با آن بسیار آسان‌تر از تشخیص علت حساسیت در سالهای بعد است.
اگرچه اجماع بسیار خوبی نسبت به اولین غذای کودک وجود دارد و همه اتفاق نظر دارند که برنج بهترین است، ولی نسبت به غذای دوم اتفاق نظر کمتری دیده می‌‌شود. بر اساس یک نظریه، تا زمانی که کودک به این نتیجه نرسد که همه غذای نوزاد شیرین هستند، بهترین غذاهای بعدی سبزیجات هستند و نه میوه‌ها. نظریه دیگر خلاف این است؛ یعنی میوه‌ها، به علت شیرینی احتمالاً توجه کودک را بیشتر جلب می‌‌کنند و بنابراین باید پیش از سبزیجات به کودک داده شوند.
هر دو نظریه به نظر من درست می‌‌آمدند، بنابراین متناوب عمل می‌‌کردم. هر چند هفته یک بار نوع جدیدی ماده نشاسته‌ای به غذای نوزاد می‌‌افزودم. غذاهای ثانوی مورد علاقه من موز و آووکادو (که هر دو به آسانی با چنگال نرم می‌‌شوند)، سپس کدو حلوایی (که فرزندانم به آن علاقه زیادی داشتند) و پوره سیب بخارپز بودند. به طور کلی در ترتیب نوع غذای نوزاد تفاوت چندانی وجود ندارد.
ده ماده غذایی برتر به عنوان اولین غذای نوزاد
- پوره برنج
- پوره پرک جو دوسر
- پوره جو پرک
- پوره سیب بخارپز
- موز
- آووکادو
- گلابی
- کدو حلوایی
- سیب زمینی شیرین
- نخود سبز
نکاتی در باره ایمنی غذای نوزاد
کودک را به طور مستقیم از شیشه غذای نوزاد تغذیه نکنید. به محض تماس آنزیم‌های بزاق دهان کودک با غذا از طریق قاشق غذاخوری، این آنزیم‌ها مواد مغذی موجود در غذا را تجزیه می‌‌کنند و روند فاسد شدن آن را سرعت می‌‌بخشند. برای پیشگیری از هدر رفتن غذا، به اندازه یک وعده غذای کودک با قاشق در کاسه‌ای بریزید. اگر مجبورید به فرزندتان از شیشه غذا بدهید، باقیمانده را دور بریزید.
غذای باقیمانده را فوراً در یخچال بگذارید.
شیشه غذای کودک را بیش از دو روز بازشده و خارج از یخچال نگه ندارید – حتی اگر به نظرتان طعمش تغییر نکرده باشد، باکتریها ممکن است موجب بیماری کودکتان شوند.
چنانچه کودکتان را از قوطی کنسرو تغذیه می‌‌کنید، در قوطی‌‌بازکن را بشویید، یا یک درقوطی‌‌بازکن مخصوص برای این‌کار در نظر بگیرید.
فقط آب میوه‌های پاستوریزه به کودک بدهید.
گوشت و لبنیات در غذای نوزاد
در حدود هشت ماهگی‌ِ فرزندتان، در صورت تمایل می‌‌توانید اولین غذای گوشتی را به او بدهید. اما اگر به تکه‌های کوچک گوشت لب نزد، نگران نشوید. گوشت را می‌‌توانید با پوره سبزیجات مخلوط کنید یا تکه‌ای از گوشت غذای خود را چرخ کنید و به کودک بدهید؛ زیرا بوی بهتری نسبت به گوشت‌های بسته‌بندی شده در شیشه‌های غذای نوزاد دارد.
یا حتی می‌‌توانید کمی صبر کنید تا کودک به سنی برسد که خود قطعه‌ای گوشت مرغ بردارد و بجود. در طول سال اول زندگی، مصرف گوشت لزومی ندارد، کودک تمام پروتئین مورد نیاز خود را از شیر خشک یا شیر مادر دریافت میکند.
تا قبل از یک سالگی لبنیات را وارد فهرست غذایی کودک نکنید. هضم و جذب پروتئین موجود در شیر گاو مشکل است.
غذای نوزاد گیاهخوار
یک رژیم گیاهی سالم که شامل شیر و تخم‌مرغ هم باشد، می‌‌تواند تمام نیازهای تغذیه‌ای کودکتان را تأمین کند. رژیم گیاهی باید شامل مقادیر زیادی غذای حاوی آهن فراوان (میوه‌های خشک، حبوبات و غلات غنی‌‌شده) و یک قرص مولتی‌‌ویتامین و آهن باشد (دقت کنید که این قرص دور از دسترس کودک قرار داده شود، چرا که مسمومیت با آهن ممکن است مرگ‌آور باشد). چنین رژیمی باید همچنین شامل میان وعده‌های پرکالری مثل کره، دانه‌های آجیلی (مصرف کره بادام زمینی را به بعد از دوازده ماهگی موکول کنید) و آووکادو باشد.
لین گیاهخوار است. او می‌‌گوید: «اجازه می‌‌دهم کودکانم وقتی به اندازه کافی بزرگ شدند، خود تصمیم بگیرند. در حال حاضر هر دو آنها هر نوع گوشتی را می‌‌خورند و عاشق گوشت بوقلمون هستند».
در یک رژیم گیاهی برآورده کردن نیازهای تغذیه‌ای کودکتان به آسانی عملی نمی‌‌شود. ویتامین ب۱۲ تنها در غذاهای حیوانی وجود دارد. تأمین کلسیم، ویتامین د و ریبوفلاوین که به طور عمده، ولی نه منحصراً، منشأ محصولات لبنی دارند، نیز مشکل است. این مشکل به ویژه برای کودکانی که رژیم گیاهی دارند، رخ می‌‌دهد، زیرا آنها قادر نیستند مقدار لازم غذا برای به دست آوردن این مواد مغذی را صرف کنند. کودکان نسبت به بزرگسالان به میزان چربی بیشتر – برای رشد و تکامل مناسب مغزی – احتیاج دارند و رژیم گیاهی معمولاً کم‌چربی است.
«به علت گیاهخوار بودن شوهرم، فرزندانمان را گیاهخوار بار می‌‌آوریم. مردم از ما انتظار دارند بتوانیم رژیم غذایی کودکانمان را بهتر کنترل کنیم و فکر می‌‌کنند فرزندان ما به علت گیاهخوار بودن مواد مغذی بیشتری دریافت می‌‌کنند». سو سپس اضافه میکند: «اگرچه ما برای وادار کردن فرزندانمان به خوردن مقادیر بیشتری دانه‌های آجیلی، حبوبات، تخم مرغ، شیر و برنج قهوه‌ای تلاش می‌‌کنیم، ولی آنها درست مانند سایر افراد نسبت به غذا ایرادگیرند. آنها سبزیجات را دوست ندارند، بلکه عاشق پیتزا، تاکوی تند و فلفلی و ساندویچ کره بادام زمینی و مربا هستند».
مشکل مدفوع کودک
در هفته‌های اولیه شروع غذای جامد، یبوست چندان غیرعادی نیست، زیرا شما به کودک خود غذای بسیار سفت‌تر و غلیظتر از شیر مادر یا شیر خشک می‌‌دهید که دستگاه گوارش کودک باید آن را هضم کند و رایج‌ترین غذای اول پوره برنج، موز، پوره سیب بخارپز است که همه قابض هستند. گاهی افزودن مایعات (یک بطری یا فنجان آب در روز) به رژیم غذایی برای برطرف کردن مشکل کافی است. کمی آب آلو نیز می‌‌توانید به کودک بدهید یا پَرَک جو و پوره گلابی را جایگزین پوره برنج و پوره سیب بخارپز کنید.
درباره فنجان
تقریباً در همان سنی که کودک خوردن غذاهای جامد را شروع میکند، یا حتی کمی زودتر، استفاده از فنجان را نیز می‌‌تواند یاد بگیرد. در حدود پنج‌ماهگی – به عنوان تمرین و نه با هدف تغذیه – با فنجان چند جرعه شیر مادر، شیر خشک یا آب به کودک بدهید یا جرعه‌ای از لیوان خود به او آب بخورانید.
فنجان را به لبهایش بگذارید و تا جایی که چند قطره‌ای سر بکشد آن را بالا بیاورید. چون بیشتر این آب، در اولین بار، به هر حال از چانه کودک سرازیر می‌‌شود. هنگامی این کار را انجام دهید که می‌‌خواهید لباسهای کودک را عوض کنید. انجام این تمرین هنگام استحمام کودک نیز بد نیست.
هنگام شروع غذاهای جامد، کودک همچنین می‌‌تواند مقدار کمی آب میوه رقیق‌شده یا آب بیاشامد. مقدار آب میوه را زیاد نکنید (روزانه کمتر از ۱۰۰ گرم) زیرا معده کودک با آب میوه پر می‌‌شود و سایر مواد غذایی لازم را نخواهد خورد.
سه نوع اصلی فنجان کودک در بازار موجود است که در نهایت شما میل دارید کودک استفاده از هر سه نوع را یاد بگیرد. او باید آشامیدن از فنجان بدون در و کنترل جریان آب با لبهایش را یاد بگیرد. همانند غذا خوردن، آشامیدن نیز مهارتی است که کودک برای به دست آوردنش باید تمرین کند.
همچنین مایلید او گاه به گاه از لیوانهای نی‌‌دار استفاده کند: مثلاً زمانی که در صندلی پایه بلندش با دست غذا می‌‌خورد و می‌‌خواهد چند جرعه هم آب بیاشامد، اما شما نمی‌‌خواهید در چشم به‌هم‌زدنی تمام لباسهایش را خیس کند. این لیوانها جریان کمی از مایع را به خارج جاری می‌‌سازند. خود کودک باید جریان آب را کنترل کند، اما در صورت واژگون شدن فنجان، مایع به آهستگی از آن بیرون خواهد ریخت.
نوع دیگر فنجانی است که آب از آن نمی‌‌ریزد و کودک باید آشامیدن ازآن را بیاموزد. این فنجانها دارای شیرهایی درون لوله‌شان هستند که حتی بر اثر تکان شدید هم چیزی از آنها بیرون نمی‌‌ریزد. این فنجان برای استفاده در کالسکه، خودرو و حتی پرسه زدن کودک در منزل بسیار عالی است. اما نحوه آشامیدن از آن بیش از آنکه شبیه آشامیدن از فنجان یا لیوان باشد، به مکیدن پستانک شباهت دارد.
مرحله سه غذای نوزاد
در هشت، نه یا ده ماهگی، اغلب کودکان تا حد زیادی در هورت کشیدن و قورت دادن مهارت یافته‌اند و به برنامه روزانه آنان عادت خواهید کرد. تا کودک به این سن برسد، شما تعداد نسبتاً زیادی از غذاها را از نظر حساسیت و آلرژی داشتن کودک نسبت به آنها آزموده‌اید و فهرست به‌نسبت بلندبالایی از چیزهایی که کودکتان می‌‌تواند و خواهد خورد دارید.
در این مرحله سنی، کودک با مشاهده قاشق مانند جوجه پرنده‌ای دهانش را می‌‌گشاید و شما بیش از آنچه روی لباسش می‌‌ریزد، می‌‌توانید غذا در دهانش بگذارید. تهیه صورت غذای روزانه ساده است – چند کاسه کوچک پوره غلات، چند پرس پوره میوه‌ها و سبزیجات.
در مرحله بعد، کودکتان شما را غافلگیر میکند. غنچه کردن لبها همراه با قاپیدن قاشق از دست شما و پرتاب آن بر زمین و پاشیدن پوره هویج به در و دیوار نشان از «پوره بس!» دارد.
او از غذای چسبناک و نیمه‌آبکی خسته شده است، ولی در هر حال، تنها چند دندان دارد و اصلاً آماده استفاده از قاشق و چنگال نیست. هنوز نمی‌‌توانید از او انتظار داشته باشید که استیک و سیب زمینی بخورد (خُب، سیب زمینی شاید).
یک یا دو قطعه
در این مرحله عده‌ای عقیده دارند که باید به سمت غذاهای قطعه قطعه رفت؛ چنانچه خودتان غذای نوزادتان را تهیه می‌‌کنید، آن را کاملاً له و پوره نکنید و قطعاتی خردنشده هم در آن باقی بگذارید. تغییر در بافت غذا و مزه‌های مخلوط و متفاوت این غذاها، ممکن است دوباره جوجه کوچولوی شما را به باز کردن دهانش وادار سازد.
از طرفی ممکن است این‌طور نباشد. فرزندان من به هورت کشیدن پوره رقیق عادت کرده بودند و غذاهای مخصوص کودکان بزرگ‌تر در آنان حالت دل‌به‌هم‌خوردگی و استفراغ مکرر ایجاد می‌‌کرد. آنها در پی غذاهایی بودند که بتوانند دندانهایشان را در آن فرو کنند (یا در حقیقت لثه‌شان را؛ زیرا کودکان تا پیش از دوسالگی عملاً دندانهایشان را برای جویدن به‌کار نمی‌‌برند) و پوره‌ای که در آن قطعه‌های جویدنی هم بود، آنها را سردرگم می‌‌کرد. والدین باید چکار کنند؟
زمینه‌چینی برای برشتوک در غذای نوزاد
مقداری برشتوک جلوی فرزندتان بریزید و اجازه دهید دانه دانه، آنها را بردارد و در دهان بگذارد. این کار ممکن است برای کودک به قدری جالب باشد که در ضمن آن، شما بتوانید چند قاشق پوره به او بخورانید.
سیسلی می‌‌گوید: «کارتر حالا هشت ماهه است. برای اینکه ذهن او را منحرف کنم، از غذاهایی استفاده می‌‌کنم که با دست خورده می‌‌شوند تا در ضمن اینکه سرگرم به دهان بردن آنهاست، من هم با قاشق پوره کدو حلوایی یا نخود سبز منتظر لحظه‌ای باشم که او دهانش را باز میکند. در غیر این صورت، او با دیدن قاشق، خود را عقب می‌‌کشد. فکر می‌‌کنم به زودی غذای نوزاد را کاملاً کنار بگذارد».
برشتوک حلقه‌ای برای کودکانی که خود غذا می‌‌خورند، به دلایل چندی مورد علاقه آنها است. اولاً، ماده اولیه آن جو است و نه گندم، بنابراین احتمال ایجاد آلرژی در کودک وجود ندارد. ثانیاً، در بزاق دهان حل و به سرعت به پوره تبدیل می‌‌شود که فرو بردن و بلعیدن آن آسان است. این غذا بر خلاف نخود سبز، درگلوی کودک گیر نمی‌‌کند، موجب خفگی نمی‌‌شود و بیش از آنکه احتمال فرو بردن آن وجود داشته باشد، به دهان کودک می‌‌چسبد.
ثالثاً، برای کودک تمرین خوبی برای برداشتن اشیاء با انگشت شست و انگشت اشاره است. این گرفتن گاز انبری اشیاء یکی از نشانه‌های رشد کودک است (به فصل ۱۵ مراجعه کنید) که احتمالاً همزمان با علاقه‌مند شدن کودک به شخصاً غذا خوردن، در او به وجود می‌‌آید.
انتخاب دیگر بیسکویتهای دوره بیرون آمدن دندانهاست. بعضی از آنها شکر بیشتری دارند. این بیسکویتهای مخصوص به محض تماس یافتن با لثه‌های کودک در بزاق دهان حل می‌‌شوند و به صورت پوره درمی‌‌آیند. با این حال، کودک را در حالی که بیسکویتی در دست دارد، تنها رها نکنید؛ زیرا تکه‌های بزرگ آن احتمال خطر خفه شدن را برای کودک ایجاد میکند.
غذاهای قابل خوردن با دست
دلیلی برای خسته‌کننده و ملال‌آور بودن رژیم غذایی کودکتان وجود ندارد. برای تکمیل مواد مغذی مورد نیاز و آشنا کردن او با طعمها و بافتهای مختلف غذا، غذاهای متنوعی در اختیار او قرار دهید.
جسیکا متوجه شد دخترش تنوع را دوست دارد. «در هفت و نیم ماهگی‌ِ دخترم، راشل، ضمن شام خوردن خودم، چند عدد برشتوک حلقه‌ای روی سینی صندلی پایه بلندش قرار دادم. این کار را چند روز تکرار کردم تا سرانجام در روز هشتم او یک دانه برشتوک در دهان گذاشت و به تدریج این نوع تغذیه را آموخت.
در طول مدت شش هفته بعد از آن، او را با کراکر برنج، هویج آب‌پز، سیب زمینی شیرین آب‌پز، شاخه‌های پنیر چدار، ماست ساده و پوره سیب بخارپز بدون شکر تغذیه کردم، اما حتی در نه ماه و یک هفتگی هنوز هم غذاهای جامد زیادی، به استثنای پنیر، نمی‌‌خورد. (او حتی کته برنج نمی‌‌خورد، زیرا اجازه نمی‌‌داد با قاشق به او غذا بدهم و من هم دلیلی برای جنگیدن با او نمی‌‌دیدم).
بعدها دریافتم که از طعم آن خوشش نمی‌‌آمده است. روزی هنگام صرف ناهار در یک رستوران مکزیکی، راشل ابتدا یک دانه لوبیا سیاه و سپس برنج و تورتیلا را به دهان برد و چشید که آن را بسیار پسندید و در همان یک وعده، بیش از تمام شش هفته گذشته‌اش غذای جامد مصرف کرد».
غذاهای انگشتی باید نرم باشند و به آسانی به تکه‌های کوچک تبدیل شوند و بلعیدن آنها آسان باشد. میوه‌هایی مانند طالبی، گرمک، هلو، گلابی، آلوچه، کیوی، آووکادو و حتی سیب، چنانچه بخارپز یا آب‌پز شوند، این‌چنین هستند (برشهایی از آنها را با یک قاشق آب در مایکروفر بپزید). فقط پوست و هسته آنها را جدا و به تکه‌های کوچکی که کودک بتواند در دهانش بگذارد، تقسیم کنید. سبزیجاتی مانند کلم بروکلی، کدو و هویج را آب‌پز یا بخارپز کنید تا نسبتاً نرم شوند.
ماکارونی و پاستا یک غذای اولیه عالی برای کودک است. نوع نسبتاً کوچک آنها را انتخاب کنید و نرم بپزید. آنها را ساده، یا با کمی سس گوجه فرنگی به کودک بدهید. پستوی(۵۱) سیر یکی از غذاهای اولیه مورد علاقه فرزندانم بود. شاید چندان عجیب نباشد، زیرا تحقیقات نشان داده است کودکان مزه شیر مادر را هنگامی که او غذای سیرداری خورده است دوست دارند.
غذاهای صبحانه – در هر موقع از روز – غذاهای انگشتی خوبی هستند مثل ویفرهای گندم کامل، کیکهای یزدی (تعدادی تهیه و در فریزر قرار دهید و هنگام مصرف به سادگی در مایکروفر گرم کنید)، نان تست (برای کودکان زیر دوازده ماهه). برای تغذیه بهتر کودک روی هریک از مواد فوق می‌‌توانید کمی پوره میوه یا سبزیجات بمالید.
غذای تهیه‌شده، هر آنچه باشد، آن را کم‌کم به کودک بدهید و به محض اینکه پرتاب کردن آن روی کف اتاق برای کودک جالب‌تر از گذاشتن در دهانش باشد، غذا خوردن او را خاتمه‌یافته تلقی کنید.
غذا خوردن انگشتی ممکن است در حدود شش ماهگی شروع شود یا تا ماهها بعد به تأخیر بیفتد. یکی از دلایل این امر شخصیت فرزندتان است. رسیدن به این مرحله به محیط زندگی کودک نیز بستگی دارد.
اگر از ریخت و پاش ناراحت نشوید، کودک راحت‌تر دست به کاسه غذایش می‌‌برد و سریع‌تر در خوردن غذای انگشتی تجربه پیدا میکند. اگر به نظافت اهمیت زیادی بدهید و با دستمال فوراً غذاهای ریخت‌وپاش شده را تمیز کنید، فرزندتان احتمالاً به نگرانی و حساسیت شما پی می‌‌برد و هنگام غذا خوردن دست‌هایش را کنار می‌‌کشد.
در هر حالت، در دوازده ماهگی به احتمال زیاد فرزندتان بیشترِ غذایش را خودش خواهد خورد. این غذا خوردن بیشتر با انگشت‌هایش خواهد بود – گرچه ممکن است استفاده از قاشق را نیز امتحان کند، ولی احتمالاً در این سن زیاد موفق نخواهد بود.
انواع غذاهای انگشتی
ده غذای مهم انگشتی: شش تا هشت ماهگی
- نان قندی
- پوره سیب زمینی
- هویج پوست‌کنده (برای تقویت لثه‌ها، پیش از بیرون آمدن دندان)
- بیسکویتهایی با آرد مارانتا
- استخوان ران مرغ یا استخوان دنده
- نان بگل (نوعی نان فانتزی حلقه‌ای شکل)
- سبزیجات پخته نرم
- موز
- نان سوخاری
- برشتوک حلقه‌ای
ده غذای مهم انگشتی: نه تا دوازده ماهگی
- هلوی رسیده
- برشهایی از آووکادو
- کوفته قلقلی ریز
- برنج
- زرده تخم‌مرغ خاگینه
- توفو (پنیر سویا)
- نان تست
- کیک برنج
- ماکارونی تخم‌مرغی
- برشتوک حلقه‌ای
ایمنی غذاهای انگشتی
از آنجا که مجرای تنفسی کودک به اندازه انگشت کوچکش است، غذاهای انگشتی همیشه باید با مراقبت و تحت نظر یک بزرگسال در اختیار او قرار داده شود. غذاهای انگشتی را فقط در حالت نشسته، و نه در حالت درازکش و قدم زدن، در دسترس کودک قرار دهید. دقت کنید که تمام غذاهای انگشتی نرم و به تکه‌های کوچک تقسیم شده باشند.
تنظیم سرعت پیشرفت
غذا خوردن در مرحله انگشتی ممکن است همراه با ریخت و پاش باشد و طولانی شود. اجازه دهید که خودِ کودک غذا را بردارد و به دهان ببرد. در این مرحله هدف از تغذیه، فقط رساندن مواد لازم به بدن نیست – بلکه آموختن نیز مد نظر است. حالا زمانی است که کودکتان باید دوست داشتن طعمها و بافتهای مختلف و متفاوت غذا، برداشتن ماهرانه تکه‌های غذا از کاسه، به دهان بردن آنها، قورت دادن غذا و زمان شروع و خاتمه غذا خوردن را بیاموزد.
About the Author: کلیدهای مراقبت از نوزاد, از تولد تا یک سالگی
مشاهده نسخه کامل کتاب
