در نوشته های پیشین به علت های گریه نوزاد پرداختیم که خیلی از آنها بخاطر دردهایی بود که کودک تحمل میکرد. از بیحوصلگی نوزاد بخاطر کم خوابی تا درد دندان و قولنج نوزاد بخاطر عدم درست نگه داشتن نوزاد، همچنین به تغذیه کودک با شیر مادر و وسایل کمکی شیردهی پرداختیم و گریزی به تغذیه کودک زدیم. در کنار آموزش انجام امور بهداشتی نظیر استحمام کودک، گرفتن ناخن نوزاد و تعویض پوشک، در این نوشته میخواهیم شما را با علائم بیماری نوزاد آشنا کنیم تا بدانیم چه زمانی باید به پزشک مراجعه نماییم.
سلامتی و بیماری نوزاد
کودکتان بیمار است!
با پزشک تماس می‌‌گیرید؟ به اورژانس بیمارستان مراجعه می‌‌کنید؟ به او دارو می‌‌خورانید یا فقط او را می‌‌خوابانید؟
شما پرستار تشخیص بیماری هستید و باید راه چاره را پیدا کنید – که البته ساده نیست – به ویژه اینکه کودک بی‌‌قرار است و هنوز جیغ می‌‌کشد. در زیر چند مورد از بیماری نوزاد آورده شده است.
هشدار زمان بیماری نوزاد: اولین ماه زندگی
موقع تماس با پزشک است
هنگامی که فرزندتان یک نوزاد تازه متولد شده است احتمالاً نیاز بیشتری به تماس با پزشک خواهید داشت. نشانه‌ها و عوارضی که در کودکان بزرگ‌تر موردی برای نگرانی ایجاد نمی‌‌کنند، در اولین ماه زندگی نوزاد ممکن است علامت یک مشکل واقعی باشند.
زردی: بسیاری از نوزادان بعد از تولد دچار ته‌رنگ زردی می‌‌گردند. علت آن افزایش رنگدانه‌هایی به اسم بیلی‌‌روبین است که به علت تجزیه عادی گلبولهای قرمز به وجود می‌‌آید. زردی عادی در بیش از ۵۰ درصد نوزادان اتفاق می‌‌افتد، در روز دوم یا سوم بعد از تولد ظاهر میشود، در یکی دو هفته از بین می‌‌رود و معمولاً این بیماری نوزاد بدون خطر است.
آنچه به اسم زردی ناشی از شیر مادر (در گذشته تصور می‌‌شد بر اثر وجود آنزیمی در شیر مادر ایجاد میشود.) نامیده میشود، به مورد بالا شبیه است، اما معمولاً در روز چهارم تا هفتم تولد پیش می‌‌آید و سه تا ده هفته ممکن است به‌طول بیانجامد.
ممکن است دریابید شیردادن مکرر به نوزاد هر یک ساعت و نیم تا دو ساعت و نیم یک‌بار در روز و حداقل هر چهار ساعت یک‌بار در شب، مفید واقع خواهد شد. شیر دادن مکرر شاید از نظر تغذیه‌ای درست به نظر نیاید، اما در نتیجه آن دفع مکرر مدفوع پیش خواهد آمد که برای دفع بیلی‌‌روبین از بدن نوزاد مفید است.
چنانچه بدن نوزادی که دچار زردی شده است، کم‌آب و یا تبدار به نظر می‌‌رسد، فوراً با پزشک تماس بگیرید. اگر نوزاد بعد از دو هفتگی هنوز زرد پررنگ یا نارنجی به نظر می‌‌رسد و کمتر از سه بار در روز عمل دفع را انجام می‌‌دهد، نیز با پزشکتان تماس بگیرید.
یکی از شایع ترین بیماری نوزاد تب است. چنانچه دمای معمولی بدن نوزاد بالاتر از ۸ /۳۷ درجه سانتیگراد و دمای زیربغل او بیش از ۲ /۳۷ درجه سانتیگراد است، با پزشکتان تماس بگیرید.
تب در دو ماه اولیه زندگی ممکن است نشانه وجود یک عفونت جدی باشد و عفونت در چنین سنی می‌‌تواند به سرعت بر سیستم ایمنی بدن تأثیر بگذارد. شاید نیاز به بستری شدن نوزاد در بیمارستان و درمان با آنتی‌‌بیوتیک‌ها پیش بیاید.
یکی از رایج ترین بیماری نوزاد اسهال است. اسهال در نوزادان به سرعت می‌‌تواند موجب کم شدن آب بدن شود.
اگر چه نوزادان معمولاً چندین بار در روز دفع مدفوعِ به‌طور عمده آبکی دارند، اما اگر مدفوع که بیشتر شبیه سس خردل است، بیش از آن آبکی باشد، اسهال محسوب میشود. در صورتی که به اسهال مشکوک هستید و نوزاد بیش از آنچه می‌‌خورد، دفع میکند با پزشک تماس بگیرید.
تهوع و استفراغ. تهوع پرتاب شونده (تهوعی که به جای سرازیر شدن آرام از چانه نوزاد از دهان به بیرون پرتاب میشود) ممکن است به معنای وجود انسداد در دریچه بین معده و روده کوچک باشد، در این صورت فوراً با پزشکتان تماس بگیرید. تهوع بعد از هر بار شیر خوردن و سه بار متوالی ممکن است به کم‌آبی بدن نوزاد منجر شود.
چنانچه نوزاد برای مدت هشت ساعت ادرار نکند و نیز در صورت مشاهده خون در استفراغ یا ادامه استفراغ به مدت بیش از بیست و چهار ساعت، با پزشکتان تماس بگیرید.
سستی و بی‌‌حالی. نوزاد اگر چه دارای کنترل زیادی برروی ماهیچه‌های خود نیست، ولی عموماً لگد می‌‌زند، اعضایش را جمع میکند و دست‌هایش را تکان می‌‌دهد. چنانچه تمام بدن نوزاد سست و لَخت به نظر برسد یا حرکت ماهیچه‌ها دچار اختلال شده باشند، ممکن است به عفونتی دچار شده باشد؛ بنابراین با پزشکتان تماس بگیرید.
لرزیدن. چانه لرزان و مرتعش نوزاد زیباست، ولی چنانچه تمام بدن دچار رعشه و لرزش باشد، پزشک باید دلیل آن را بیابد.
علائم در کودک بزرگ‌تر
چنانچه سن نوزاد بیش از یک ماه باشد، تماس سریع با پزشک ضرورتی ندارد، ولی بیماری نوزاد در موارد زیر تماس ضروری است:
نوزاد کمتر از شش ماه سن دارد و دمای بدنش بیش از ۳/ ۳۸ درجه سانتیگراد است.
نوزاد بیش از شش ماه سن دارد و دمای بدنش بیش از ۴/ ۳۹ درجه سانتیگراد است.
تب او بیش از دو روز ادامه یافته است.
داشتن تب، سختی و خشکی ماهیچه‌های گردن از علائم مننژیت است. (برای آزمایش، یک اسباب‌بازی را جلوی صورت و رو به روی چشمان او بگیرید، به آرامی به طرف پایین حرکت دهید. چنانچه نتواند مسیر دست شما را با حرکت دادن چانه‌اش به طرف پایین قفسه سینه‌اش تعقیب کند، دچار سفتی و خشکی گردن است).
کودک بسیار خواب‌آلود است. (اگر ناگهان تمام روز و تمام شب را بخوابد، ممکن است آرامش خاطری پیدا کنید، ولی افزایش ناگهانی خواب عادی نیست و ممکن است نشانه عفونت باشد).
گریه بیش از حد نشانی بیماری نوزاد است.
تهوع مداوم (بعد از هر بار شیر خوردن و به فاصله دوازده ساعت) یا در صورتی که خون در استفراغ وجود داشته باشد.
کم آب به نظر رسیدن (چنانچه کودک بسیار کمتر از حالت عادی مدفوع دفع میکند و شما پوشک کمتری عوض می‌‌کنید، احتمالاً مشکلی وجود دارد).
وجود مشکل تنفسی در کودک (به داخل کشیده شدن پوست بین‌دنده‌ای با هر بار تنفس یا تنفس بسیار سریع (بیش از چهل بار در دقیقه).
لبها و ناخنها همیشه آبی و کبود باشند. (نوزادان بر اثر سرما یا بر اثر گریه ممکن است به طور موقت کبود شوند).
سرفه بیش از دو هفته با صدای خس‌خس یا سیاه سرفه.
تورم یا ترشح از چشم.
کهیری که بخش اعظم بدن نوزاد را پوشانده باشد.
در جعبه کمکهای اولیه و دارو برای بیماری نوزاد
شما می‌‌توانید بسیاری از بیماریهای ساده را درمان کنید. بنابراین داروها و لوازم زیر را در دسترس داشته باشید. در مورد داروهای بدون نسخه و در مورد میزان مصرف به برچسب یا بروشور آنها توجه کنید. چنانچه در مورد وزن و سن نوزادتان اطلاعاتی روی برچسب یا در بروشور نیافتید، برای میزان دقیق مصرف با پزشکتان تماس بگیرید.
- درجه تب، یک عدد دهانی و یک عدد مقعدی
- قطره یا شربت استامینوفن کودکان
- قطره ایبوپروفن کودکان
- قطره ضد نفخ کودکان
- بی‌‌حس کننده موضعی (برای دردهای ناشی از دندان در آوردن بی‌‌اثر است، ولی می‌‌تواند برای خارج کردن تراشه‌ها و خارهایی که به‌طور اتفاقی وارد پوست شده‌اند، مؤثر باشد).
- وازلین
- پدیالیت
- بنادریل (آنتی هیستامین، برای واکنش‌های حساسیتی)
- شربت سرفه دکسترومتورفان
- سرنگ مدرج یا قطره‌چکان برای خوراندن قطره یا شربت
تبهای اولیه در بیماری نوزاد
یکی از اولین پرسش‌های پزشکتان در باره نوزادتان این است؛ «تب دارد؟» و این به زودی یکی از پرسش‌های شما از خودتان نیز خواهد بود.
در نهایت، شما می‌‌آموزید که با قرار دادن لبها یا گونه‌هایتان روی پیشانی نوزاد، برآورد دقیقی از دمای بدن او به عمل آورید. با این حال باید از اعداد مربوط اطلاعات دقیق‌تری داشته باشید.
تب‌گیرهای مختلف
یک تب‌گیر شیشه‌ای، یک ترمومتر دیجیتال، تب‌سنج نواری یک‌بار مصرف و یا یک ترمومتر گوش حتماً در اختیار داشته باشید.
می‌‌توانید دمای بدن نوزاد را از طریق مقعد، زیربغل یا خواندن دمای پرده گوش از طریق ترمومتر مخصوص گوش، اندازه‌گیری کنید. ولی در هر صورت نمی‌‌توانید دمای بدن نوزاد را از طریق دهان، یعنی قرار دادن تب‌گیر زیر زبان او اندازه بگیرید، زیرا ناراحت کننده است. احتمال دارد که نوزاد تب‌گیر را بجود یا به وسیله آن خفه شود. در صورت استفاده از تب‌گیر شیشه‌ای، کودک ممکن است نوک آن را گاز بگیرد و جدا کند.
من یکی از طرفداران تب‌گیرهای دیجیتالی هستم. قیمت مناسبی دارند و نوک لاستیکی آن قابل انعطاف است و خاتمه کار را با صدای بیپ علامت می‌‌دهند. خواندن ترمومترهای شیشه‌ای مشکل است و نگرانی (احتمالاً بی‌‌موردی) در مورد شکستن آن وجود دارد.
تب‌گیرهای یک‌بار مصرف نواری خیلی دقیق نیستند. ترمومترهای گوش گران قیمت‌اند و برای استفاده کودکان کوچک‌تر از شش ماهه مناسب نیستند، زیرا مجرای گوش به قدری کوچک است که دریافت اعداد دقیق از پرده گوش مشکل است. اما به علت سرعت عملکرد برای کودکان بزرگ‌تر مفیدند (در حالی که با کشیدن نرمه گوش مجرای گوش را از هم باز می‌‌کنید، ترمومتر را در مجرای گوش بگذارید و دکمه‌اش را فشار دهید و منتظر صدای سریع بیپ آن باشید). با تکرار این عمل و به دست آوردن چند عدد مختلف، دقت عمل را افزایش دهید و بالاترین عدد را در نظر بگیرید.
اندازه‌گیری دمای بدن نوزاد
در صورت استفاده مقعدی از ترمومتر شیشه‌ای برای گرفتن دمای بدن نوزاد، دقت کنید که نوع مخصوص آن را به کار ببرید. در صورتی که از ترمومتر دیجیتال برای مقعد استفاده می‌‌کنید، روی آن با جوهری ثابت و پاک نشدنی علامت «م» بگذارید.
برای این کار ابتدا آن را با الکل طبی یا آب صابون خوب بشویید. سپس با دقت آن را دوباره تنظیم کنید. برای تنظیم مجدد ترمومتر شیشه‌ای، آن را تکان دهید تا جیوه آن زیر°۳۷ درجه سانتیگراد را نشان دهد و برای تنظیم ترمومتر دیجیتال آن را خاموش و سپس دوباره روشن کنید.
برای گرفتن دمای بدن در بیماری نوزاد از طریق مقعد، کمی وازلین روی نوک ترمومتر بگذارید. کودک را به شکم روی میز بخوابانید و یک دست را محکم روی کمر او بگذارید، مقداری دیگر وازلین در منفذ مقعد کودک بگذارید.
سپس نوک ترمومتر را به اندازه یک سانتیمتر در مقعد قرار دهید (هرگز آن را با فشار وارد نکنید) و آن را بین انگشت دوم و سوم، در حالی که دست خود را روی باسن کودک گود کرده‌اید، نگه‌دارید. دو دقیقه یا در صورت استفاده از ترمومتر دیجیتالی تا شنیدن صدای بیپ صبر کنید. دمای مقعد ۸/ ۳۷ درجه سانتیگراد است و بیش از آن تب محسوب میشود.
برای اندازه‌گیری دمای بدن نوزاد از طریق زیربغل، لباسهای او را کنار بزنید یا بیرون بیاورید. سپس نوزاد را در موقعیت راحتی قرار دهید و دست خود را روی قفسه سینه‌اش بگذارید.
یک ترمومتر شیشه‌ای یا دیجیتال یا نوار تب‌گیر در گودی زیربغل که باید خشک باشد، بگذارید و بازویش را روی بدنش قرار دهید. او را نوازش و دقت کنید که دستش را حرکت ندهد. (می‌‌توانید با او در اتاق قدم بزنید، فقط دقت کنید بازویش محکم روی ترمومتر قرار داشته باشد.) چهار دقیقه یا تا زمانی که صدای بیپ ترمومتر دیجیتال به گوش برسد، صبر کنید. دمای زیربغل بیش از ۲ /۳۷ درجه سانتیگراد تب تلقی میشود.
چگونگی درمان تب
در صورت تبدار بودن نوزاد، دقت کنید که او لباس زیادی به تن نداشته و اتاق بسیار گرم نباشد. می‌‌توانید لباس او را تا حد یک تی‌‌شرت کاهش دهید و برای زمانی که تب او پایین خواهد آمد، پتوی نازکی در دسترس داشته باشید.
با اجازه پزشکتان و تعیین دوز، داروی کاهنده تب، مانند استامینوفن یا ایبوپروفن به کودک بخورانید. سی دقیقه بعد از مصرف دارو باید شاهد کاهش تب باشید. در صورت بالا رفتن دوباره سریع دمای بدن، داروهای دیگری باید جایگزین این داروها شوند. اگر چه دوز استامینوفن برای هر چهار ساعت یک‌بار و ایبوپروفن هر شش ساعت یک‌بار تنظیم شده است، پزشکان متخصص کودکان گاهی خوراندن یک دوز ایبوپروفن دو ساعت بعد از خوراندن استامینوفن را توصیه می‌‌کنند.
دقت کنید فاصله دو نوبت دارو را از توصیه پزشک کوتاه‌تر نکنید.
همچنین می‌‌توانید با استحمام کردن کودک در مقدار کمی آب ولرم، یا استفاده از حوله یا لیف برای پاشیدن آب روی بدن کودک، تب او را پایین بیاورید. سپس اجازه دهید بدنش در معرض هوا خشک شود. با قرار دادن حوله خیس شده در سرکه روی پای کودک نیز تب او را کم کنید.
به کودک تبدار آب فراوان بنوشانید. مایعات بدن بر اثر تعریق کم می‌‌شوند و کمبود آب ممکن است موجب بالا رفتن دمای بدن شود. به کودکی که علاوه بر شیر مادر یا شیر خشک، نوشیدن مایعات دیگر را نیز شروع کرده است می‌‌توانید دم کرده گیاه علف گربه که یک پایین آورنده طبیعی تب است، بنوشانید.
چه زمانی تب نباید درمان شود
تب خواصی دارد. اگر چه عملکرد دقیق آن مشخص نشده، ولی بخشی از دفاع بدن در مقابل بیماری است. بر اثر تب ممکن است تعداد گلبولهای سفید خون (که ویروسها را می‌‌کشند و باکتریها را از بین می‌‌برند) افزایش یابد یا موجب بالا رفتن میزان اینترفرون(یک ماده ضد ویروس در خون) و در نتیجه پیشگیری از ازدیاد باکتریها و ویروسها شود. تب به تنهایی (اگر چه به عنوان هشداری دال بر وجود مشکل تلقی میشود)، جز در موارد فوق‌العاده بالا – بالاتر از ۳/ ۴۰ درجه سانتیگراد خطرناک نیست. به کار بردن تمام نیروی خود برای پایین آوردن تب کودک، هر بار که ا و به تب دچار میشود، الزاماً درست نیست و در حقیقت ممکن است بیماری نوزاد را طولانی‌‌تر کند.
درمان تب در کودکان
با آشنایی بیشتر با سیستم و عملکرد بدن فرزندتان، روشهای مخصوص به خود را ابداع خواهید کرد – زیرا افراد با یکدیگر متفاوت هستند. در خانواده ما، عموماً تبهای کمتر از ۹/ ۳۸ درجه سانتیگراد کودکان را از طریق مقعدی درمان نمی‌‌کنیم. بالاتر از ۹/ ۳۸ درجه سانتیگراد، به کودک دقت و توجه بیشتری می‌‌کنیم و در صورت وجود لرز یا ناآرامی به او دارو می‌‌دهیم. در ۴/ ۳۹ درجه سانتیگراد، حتی در صورت وجود آرامش، آنان را درمان می‌‌کنیم (اگر چه در این مرحله دیگر احساس آرامش ندارند). زیرا دو تن از سه فرزندانمان، در صورت رسیدن دمای بدنشان به ۴۰ درجه سانتیگراد، حتماً استفراغ می‌‌کنند.
ما همیشه از اینکه چگونه کودکی که بیست و چهار ساعت به تب بالا دچار بوده است، صبح روز بعد سرحال از رختخواب برمی‌‌خیزد و علائم سرماخوردگی در او از بین رفته است، در شگفت هستیم؛ حال آنکه این ویروس تا هفته‌ها در بدن خود ما باقی می‌‌ماند.
تب همراه با تشنج
البته باید در مورد نبرد با تب در کودکانی که آمادگی تب همراه با تشنج را دارند پیشقدم باشید. یک تا دو درصد از کودکان، اغلب در سنین ۹ ماهگی تا پنج‌سالگی، مستعد ابتلا به این نوع حمله صرع با علائم مشخصه تشنج‌های ریتمیک متقارن، چشم‌های چرخیده به بالای پیشانی و از دست دادن هشیاری هستند. دوره تشنج می‌‌تواند حتی تا ده دقیقه طول بکشد، ولی معمولاً در کمتر از دو دقیقه از بین می‌‌رود و اگر چه رواج کمتری دارد، ولی کودکان مستعد، با هر بار تب کردن به این حالت مبتلا می‌‌شوند. این حملات تشنج معمولاً آثار دائمی از خود باقی نمی‌‌گذارند.
در صورت ابتلای کودک به حمله تشنج، او را به پهلو بخوابانید، هر شی‌‌ء سختی را که ممکن است با آن برخورد کند از محل دور و به ساعت خود نگاه کنید. لازم است مدت حمله را بدانید. پزشک از شما طول این دوره را خواهد پرسید. چنانچه طولانی‌‌تر از پنج دقیقه باشد، با پزشک یا پیراپزشک محله خود تماس بگیرید. بعد از پنج دقیقه، کودک باید کمکهای اورژانسی دریافت کند و مورد بررسی قرار گیرد؛ اما حملات طولانی به ندرت پیش می‌‌آیند. اگر فرزندتان مستعد ابتلا به این حمله‌ها باشد، بهتر است خیلی زود داروی پایین آورنده تب برای سلامتی نوزاد به او داده شود.
خوراندن دارو برای بیماری نوزادان
پزشک دستور داده است که «یک قطره چکان پر از شربت استامینوفن یا یک قاشق شربت خوری آنتی‌‌بیوتیک به کودکتان بدهید». شما هم با کمال وظیفه‌شناسی قطره چکان یا سرنگ مدرج را پر می‌‌کنید، در دهان کودک می‌‌گذارید و آن را فشار می‌‌دهید. اما کودک فوراً آن را بیرون می‌‌ریزد. در این لحظه، در حالی که مضطرب هستید، تلاش می‌‌کنید با انگشت دارو را به دهان فرزندتان برگردانید. خوراندن دارو به کودک ذاتی نیست، بلکه احتیاج به تمرین دارد.
چنانچه شانس بیاورید، کودکتان طعم دارو را دوست خواهد داشت و آن را قورت خواهد داد – ولی خیلی به این امر امیدوار نباشید.
1.Reye
زمانی که چگونگی خوراندن دارو به کودک، بدون بیرون ریختن آن را یاد گرفتم، فرزند دوم من نیز در حال رشد بود – و من از پزشکی که شیوه مورد علاقه‌اش در خوراندن دارو را به من آموخت، متشکرم. شیوه دو نفره زیر برای من مؤثر واقع میشود.
یک بزرگسال کف اتاق می‌‌نشیند و در حالی که پاهایش را به‌طور مستقیم به جلو دراز کرده است، به دیوار تکیه می‌‌دهد. بزرگسال دیگر کودک را روی پاهای بزرگسال اول دراز میکند، به‌طوری که سر کودک بالاتر از بدنش (که به‌طور طبیعی پیش می‌‌آید، چون رانها کمی چاق‌تر از ساق‌پا هستند) و پاهای کودک به سمت پاهای بزرگسال قرار گیرد. سپس بزرگسال اول بازوهای کودک را بالای سر او می‌‌برد؛ این حالت از حرکت دست‌ها برای کنار زدن دارو جلوگیری میکند و موجب باز شدن دهان میشود.
بزرگسال دوم، قطره‌چکان یا سرنگ مدرج را گوشه دهان کودک، بین لپ و جایی که بعداً دندانهای آسیاب ظاهر خواهند شد، قرار می‌‌دهد و چند قطره دارو می‌‌چکاند. سپس چند قطره دیگر و باز هم چند قطره تا قطره چکان خالی شود. در چنین حالتی بسته بودن دهان نوزاد یا گریه او اهمیتی ندارد، دارو از گلوی او پایین خواهد رفت.
در چند بار اولی که ما این شیوه را آزمایش کردیم، کودکانمان جیغ و داد راه می‌‌انداختند و بی‌‌قراری می‌‌کردند، اما این روش سرانجام مؤثر واقع شد. بعد از آن، با کمال تعجب، هنگام خوردن دارو، به محض اینکه روی پاهای یکی از ما قرار می‌‌گرفتند، آرام می‌‌شدند.
دوز دارو برای کودک
روش دیگر گود کردن لپ است. با انگشت گوشه دهان کودک را بیرون بکشید تا حفره‌ای در لپ او ایجاد شود، دارو را کم‌کم در این حفره بریزید. این گودی را تا قورت داده شدن کامل دارو باز نگه‌دارید.
جلب توجه کودک به فرد یا محل دیگر می‌‌تواند به فرو خوردن دارو کمک کند. اگر بتوانید از بزرگسال دیگر یا خواهر و برادر بزرگ‌تر نوزاد بخواهید یک اسباب‌بازی را جلو چشمان کودک تکان‌تکان دهد یا شکلک دربیاورید، مؤثر واقع خواهد شد. در غیر این صورت، اسباب بازی کوچکی را در دهان خود بگیرید و با استفاده از دو دست خود دارو را به کودک بخورانید.
آنچه نباید انجام داد، ریختن دارو در غذا یا شیر کودک است. طعم آن مخفی نخواهد شد و اگر کودک تمام آب میوه یا غذایش را نخورد، از میزان داروی مصرف شده مطلع نخواهید شد.
چنانچه خوراندن دارو به کودک همیشه برای شما یک نبرد است، از داروخانه شیافهای استامینوفن بگیرید. در شیاف دوز دارو، برحسب میلی‌‌گرم به همان میزان شربت است، اما برنوع خوراکی ترجیح داده نمی‌‌شود، زیرا میزان جذب آن می‌‌تواند متغیر باشد.
درمان ناراحتیهای چشم
یک روز احتمالاً مجبور می‌‌شوید از قطره یا پماد چشمی برای سلامتی نوزاد استفاده کنید. در این صورت لازم است، یک نفر دست‌های کودک را نگه‌دارد تا او نتواند فوراً قطره یا پماد را با دست خود از بین ببرد. حتی می‌‌توانید او را در ملافه‌ای قنداق کنید. برای ریختن قطره در چشم، دست خود را روی گونه کودک قرار دهید، ولی دقت کنید که قطره چکان با چشم او تماس نگیرد. قطره‌ها را در گوشه داخلی چشم بریزید. (باز کردن چشم لزومی ندارد، هنگام پلک زدن دارو خود به خود وارد چشم میشود).
چنانچه باید از پماد چشمی استفاده کنید برای سلامتی نوزاد، نیازی به وادار کردن کودک به باز کردن چشم‌هایش نیست. با فشردن تیوپ، نواری از پماد را در انتهای مژه‌های بالایی بکشید (چیزی شبیه به خط چشم). تا زمانی که پماد نرم و ذوب شود و وارد چشم‌ها گردد، دست‌های کودک را به نحوی از چشم‌هایش دور نگه‌دارید. روش دیگر پایین کشیدن پلک زیرین و ایجاد نوعی حفره یا کیسه و ریختن قطره یا پماد داخل آن است. چنانچه کودک در برابر این کار واقعاً مقاومت میکند، سعی کنید هنگام خواب او، قطره یا پماد را در چشمش بریزید.
نکات بهداشتی و مراقبت از سلامتی نوزاد
هنگام تعویض لباسهای کودک، لبهای خود را روی پیشانیش بگذارید. به این ترتیب به دمای طبیعی بدن او پی‌‌خواهید برد و هنگام بیماری به سرعت می‌‌توانید تبدار بودن او را حس کنید.
هنگام اندازه‌گیری مقعدی دمای بدن کودک، یک پوشک پارچه‌ای یا دستمال مرطوب زیر او قرار دهید تا چنانچه کودک از خود چیزی دفع کرد، آلودگی کمتری ایجاد شود.
برای کودکان بزرگ‌تر حمام گرفتن در وان پر از کف‌صابون می‌‌تواند جالب باشد. اما اگر فرزندتان دختر است، سعی کنید این کار را به ندرت انجام دهید؛ زیرا کف صابون لُبها و بافتهای حساس واژن را آزرده می‌‌سازد و موجب کهیرهای خارش‌دار و دردناک میشود.
به غریزه خود اعتماد کنید. اگر پزشک کودک دلشوره‌های شما را بیهوده می‌‌داند، ولی خودتان احساس می‌‌کنید که اشکالی وجود دارد، عقب‌نشینی نکنید. به معاینه کودک اصرار ورزید تا زمانی که حال کودک بهتر یا عامل عوارض مشاهده شده مشخص شود.
در صورت توأم بودن بیماری کودک با تهوع و اسهال و استفراغ، یک حوله ضخیم روی تشک او پهن کنید. جمع کردن و شستن آن آسان‌تر از جمع کردن تعداد زیادی ملافه است.
چنانچه خوراندن دارو مشکل عمده‌ای است، از دکتر داروساز خود در مورد طعم دیگری از همان دارو سؤال کنید. به نظر برخی از والدین، بعضی از داروها که طعم آلبالو دارند، واقعاً مزه ناخوشایندی دارند، در حالی که کودکان داروهایی با طعم پرتقال یا سایر میوه‌ها را گاهی با اشتیاق بیشتری می‌‌پذیرند.
داروهای مایع کودک را در یخچال نگه‌دارید. خنک شده آنها احتمالاً طعم بهتری دارد.
چنانچه کودک واقعاً از طعم دارو متنفر است، ابتدا از او بخواهید یک بستنی یخی را بمکد که تا حدودی دهانش بی‌‌حس شود.
اگر کودک تبدار، بیش از آنچه بتواند شیر مادر یا پستانک را بمکد، التهاب دارد و بی‌‌قرار است، یک دستمال تمیز را خیس کنید و در فریزر قرار دهید تا یخ بزند. سپس در اختیار کودک بگذارید تا بمکد.
ماشین‌سواری کنید. کودک بیمار ممکن است در خودرو در حال حرکت بهتر از تختش بخوابد.
این هم توصیه‌ای برای خود شما! برای کاری که به هم زدن قرار آن ممکن نیست، برنامه‌ریزی نکنید. ممکن است در همان روز یا شب فرزندتان بیمار شود.
کودک شما بیمار خواهد شد و شفا خواهد یافت. اغلب ما دسترسی خوبی به مراقبتهای بهداشتی داریم. این امکانات را مورد استفاده قرار دهید، به احساس خوب خود اعتماد کنید و بدانید که فردا صبح حال فرزندتان احتمالاً بهتر خواهد بود.
راهکارهای مقابله با سرماخوردگی و سلامتی نوزاد
کودکان، به دفعات، به سرماخوردگی دچار می‌‌شوند؛ به ویژه اگر خواهر یا برادر بزرگ‌ترشان ویروس سرماخوردگی را از مدرسه به خانه بیاورد. تا حدود دوماهگی، باید از تماس نوزاد با افراد سرماخورده‌ای که عضو خانواده نیستند، جلوگیری کنید. نوزاد تا این سن، برای تنفس، واقعاً به باز بودن راههای بینی نیاز دارد، زیرا به آسانی قادر به تنفس از راه دهان نیست و در نتیجه ممکن است از گرفتگی بینی واقعاً رنج بکشد.
اغلب بیماری نوزاد سرماخوردگیها خفیف هستند. دوره سرماخوردگی عادی یک هفته تا ده روز است. شروع آن ممکن است با تب و به دنبال آن گرفتگی بینی، عطسه و گاهی سرفه همراه باشد. کودک را همیشه از ابتلا به سرماخوردگی حفاظت یا از دچار شدن او به سرماخوردگی خواهر یا برادرش پیشگیری ننمایید. حالت اول شما را عصبی میکند و حالت دوم غیرممکن است. اگر چه سرماخوردگیها بسیار ناخوشایند هستند، اما در یک سال اول زندگی لازم است فرزندتان چند بار سرما بخورد. به این ترتیب در آینده کودکتان کمتر مستعد ابتلا به سرماخوردگی ویروسی خواهد شد که موجب غیبتهای چند هفتگی او از مدرسه میشود.
در حقیقت قرار گرفتن کودک در معرض میکروبها در یک سال اولیه زندگی به صحیح کار کردن دستگاه ایمنی بدن او کمک خواهد کرد. تحقیق جدیدی توسط مؤسسه ملی قلب، ریه و خون امریکا نشان داده است که قرار گرفتن مکرر در کنار سایر کودکان (و میکروبهای آنان)، به ویژه در شش ماهه ابتدای زندگی، احتمال ابتلای بعدی او به آسم را کاهش می‌‌دهد.
توصیه‌هایی در مورد دارو برای سلامتی نوزاد
به کودکان زیر شش ماه هیچ نوع داروی سرماخوردگی نباید داده شود؛ زیرا برای آنان مؤثر نیست و به جای کمک به خواب بهتر، ممکن است او را بیش فعال نماید. دستمال گرمی را برای چند دقیقه روی سینوسهای کودک قرار دهید. پیش از شیر دادن به او یا هر گاه ناآرام به‌نظر می‌‌رسد، بینی کودک را با استفاده از پوار تخلیه کنید.
استفاده از پوار بینی
کودک را به حالت نشسته نگه‌دارید. سر او را کمی به‌عقب خم کنید و چند قطره محلول سالین (آب‌نمک) در بینی او بچکانید و یک دقیقه صبر کنید. سپس سر کودک را بالا نگه‌دارید، حباب پوار را فشار دهید و در ابتدای یکی از سوراخهای بینی کودک قرار دهید. حباب را آهسته آزاد کنید.
سپس پوار را از بینی بیرون آورید. با فشار محتویات آن را روی دستمال کاغذی تخلیه کنید. همین مراحل را برای سوراخ دیگر بینی تکرار کنید.
شکل : تخلیه بینی با پوار
همچنین می‌‌توانید گرفتگی بینی نوزاد را با چند قطره محلول سالین که در هر سوراخ بینی می‌‌چکانید، به‌طور موقت برطرف کنید (یکی دو دقیقه صبر کنید و سپس با پوار تخلیه کنید). می‌‌توانید از محلول سالین موجود در داروخانه‌ها و قطره چکان استاندارد استفاده کنید. همچنین می‌‌توانید با تهیه محلول یک چهارم قاشق شربت‌خوری نمک در هشت اونس آب گرم شیر آشپزخانه، روزانه محلول تازه تهیه کنید و در یک بطری تمیز نگه‌دارید. می‌‌توانید چند قطره شیر مادر نیز در بینی نوزاد بچکانید (یا شیر را بدوشید و با قطره چکان در بینی بچکانید). شیر دارای اثر محلول سالین بوده و به مقابله با عفونتها کمک میکند. چنانچه بینی و لبها برافروخته به نظر می‌‌رسند آنها را با کمی وازلین چرب کنید.
در شب، برای پیشگیری از خشک شدن ترشحات بینی، یک دستگاه بخور یا مرطوب کننده هوا در اتاق کودک قرار دهید. سر کودک را با قرار دادن بالشی زیر تشک یا اشیایی مانند آجر زیر پایه‌های تخت، مقداری بالا بیاورید. (بالش را روی تشک داخل تخت بچه قرار ندهید).
در ضمن دوره سرماخوردگی حتماً مایعات فراوان به کودک بنوشانید. در صورت تغذیه کودک از شیر خود، دفعات آن را زیاد کنید و در صورت تغذیه با غذای جامد، مایعات زیادی در اختیار او قرار دهید. کودکی که دچار گرفتگی بینی است، احتمالاً برای شیرخوردن فنجان را بر پستانک ترجیح می‌‌دهد، زیرا آشامیدن از فنجان آسان‌تر از مکیدن پستانک است. کاستن از مقدار شیر نوزاد لزومی ندارد. شیر به‌ندرت موجب افزایش تولید خلط میشود و نوشیدن هر نوع مایعی برای کودک مفید است.
چنانچه سرفه موجب ناراحتی نوزادتان شده است، می‌‌توانید از شربت اکسپکتورانت، رقیق کننده ترشحات، به او بدهید. اکسپکتورانت معمولاً دارای گایفنزین است. یک آرام کننده ملایم سرفه با منشأ دکسترومتورفان ممکن است در بهتر خوابیدن در شب به هر دو شما کمک کند.
اگر چه سرماخوردگی خود بهبود خواهد یافت، ولی ممکن است به عوارض دیگری مانند عفونت گوش، سینه پهلو و یا برونشیت منجر شود. در صورت عدم مشاهده بهبودی یا تب کردن کودک بعد از پشت سر گذاشتن دوره تب اولیه، ممکن است او به عفونتهای ثانویه دچار شده باشد. در این صورت حتماً با پزشک کودکان تماس بگیرید.
سایر بیماریهای رایج
اسهال و استفراغ
در بیماری نوزاد معمولاً ویروسها موجب اسهال و استفراغ می‌‌شوند. دست‌های خود را مکرر بشویید؛ زیرا اسهال ویروسی بسیار مسری است. در صورت ادامه اسهال و استفراغ بعد از چند بار تغذیه، احتمال کم آب شدن بدن نوزاد وجود دارد.
در صورتی که به کودک خود شیرمادر می‌‌دهید و او به اسهال مبتلا شده است، دفعات شیردهی را بیشتر کنید و در صورت تغذیه با پستانک، کودک را با مایعات خوراکی‌ِ بدون نیاز به نسخه پزشک که علاوه بر جبران آب از دست رفته، الکترولیتهای بدن را نیز دوباره فراهم می‌‌آورد، تغذیه کنید. (نوشیدنیهای فانتزی مصرف نکنید؛ زیرا دارای سدیم کافی نیستند).
این مایعات جایگزین به صورت ساده یا با طعمهای مختلف و بدون نیاز به نسخه پزشک در دسترس قرار دارند. نوع ساده آن را مصرف کنید، زیرا اغلب نوزادان طعمهای گوناگون را دوست ندارند. (می‌‌توانید آن را به صورت بستنی یخی نیز درآورید).
در صورت آبکی بودن مدفوع کودک، سعی کنید هر بار او را به نوشیدن چهار اونس محلول فوق وادارید. چنانچه اسهال کمتر آبکی باشد و دفع مدفوع نوزاد حالت عادی پیدا کند، تغذیه با شیر خشک را ادامه دهید. گاهی مادران با استفاده از آب برنج یا جو موفق به درمان اسهال می‌‌شوند. (جو یا برنج را بسیار نرم بپزید، آبکش کنید و مایع به دست آمده را با پستانک به کودک بدهید، به هر دو فنجان آب، یک چهارم قاشق مرباخوری نمک بیفزایید).
چنانچه کودک خسته و بی‌‌رمق به‌نظر می‌‌رسد، میزان ادرار او بسیار کمتر از حالت عادی شده است و گریه‌هایش اشک چندانی ندارند، ملاج (نقطه نرم) او فرو رفته یا اسهال او بیش از یک هفته ادامه یافته است، با پزشک خود تماس بگیرید.
در صورت تهوع و استفراغ کودک، چند حوله روی سطوح در معرض خطر آلودگی پهن کنید. در مورد شیرمادر، زمان شیردهی – ولی نه تناوب آن – را کوتاه کنید. در صورت یک یا دو بار استفراغ کودک، هر یک یا دو ساعت تنها از یک پستان و اگر بیش از دوبار استفراغ کند، هر نیم تا یک ساعت یک‌بار، پنج‌دقیقه شیر بدهید. بعد از گذشت هشت ساعت بدون استفراغ، برنامه قبلی شیردهی را از سر بگیرید.
برای کودکی که از پستانک تغذیه میشود، یکی از محلولهای آبرسان فوق‌الذکر را شروع کنید و هر ده دقیقه یک قاشق شربت‌خوری محلول به او بخورانید و بعد از گذشت چهار ساعت بدون استفراغ، مقدار محلول را افزایش دهید. بعد از هشت ساعت (که در آن زمان می‌‌توانید شستن کوهی از لباسهای آلوده را شروع کنید)، برنامه عادی تغذیه را شروع نمایید. بابونه، نعناع یا زنجبیل می‌‌توانند به درمان دل بهم‌خوردگی کمک کنند.
بابونه یا نعناع به صورت دم نوش کیسه‌ای و به صورت باز و فله‌ای در دسترس هستند، در مورد زنجبیل از تازه بودن آن مطمئن شوید. برای استفاده چند برش از آن را در آب بجوشانید.
در مورد کودک مبتلا به استفراغ شدید، علاوه بر محلول آبرسان، این درمانهای گیاهی نیز مفید خواهند بود. چنانچه نوزاد تنها یک بار استفراغ کرده باشد، چند اونس محلول در یک پستانک به او بدهید. به‌خاطر داشته باشید که این درمانهای جایگزین برای کودکان بیش از شش ماهه مفیدند و برای نوزادی که هرگز چیزی بجز شیر مادر نخورده است، تجویز نمی‌‌شوند.
بار دیگر متذکر می‌‌شویم که با پزشک تماس بگیرید، اگر:
در کودک علائم کم‌آبی، مانند ادرار نکردن طی یک مدت هشت ساعته، مشاهده شود.
در استفراغ خون وجود داشته باشد.
به‌نظر برسد که کودک به شکم دردی مبتلاست که بیش از چهار ساعت طول کشیده است.
استفراغ و تهوع بیش از بیست و چهار ساعت ادامه یافته است.
کودک واقعاً بیمار به نظر می‌‌رسد.
عفونتهای گوش در بیماری نوزاد
پسرم الکساندر، در دوره نوزادی هرگز کودک کم دردسری نبود. شبی او دائم جیغ می‌‌کشید و آرام نمی‌‌گرفت. شوهرم به ناچار تن به کاری که به نظر می‌‌رسید در آرام کردن او مؤثر است داد و بخش اعظم شب را به رانندگی و این طرف و آن طرف بردن او گذراند. روز بعد با استیصال و درماندگی او را نزد پزشک بردم. پزشک به سرعت دلیل آن ناآرامی را که عفونت گوش بود – که بعداً بارها اتفاق افتاد – تشخیص داد.
عفونت گوش نوزاد
برخلاف ویروسهای روده‌ای، که به وضوح (و همراه با آلودگی) خود را نشان می‌‌دهند، تشخیص عفونتهای گوش مشکل است، حداقل تا هنگامی که کودک همزمان با اشاره به گوش خود قادر به گفتن «درد میکند» نیست. کودک ممکن است گوش خود را بکشد یا به آن ضربه بزند – که البته بعضی از آنها بدون هدف این کار را انجام می‌‌دهند. کودک احتمالاً بد اخلاق و بدقلق خواهد بود، به ویژه هنگامی که او را زمین می‌‌گذارید و ممکن است به سختی به خواب برود – اما باز هم بعضی کودکان بدون هدف این کارها را انجام می‌‌دهند. در نهایت احتمال ابتلای به تب وجود دارد.
چنانچه کودک گوش خود را بکشد، بیش از حد معمول بدقلقی کند و هنگام دراز کشیدن ناراحت به نظر بیاید (به ویژه اگر این علائم را بعد از چند روز آب ریزش بینی نشان دهد).
ممکن است به عفونت گوش دچار شده باشد. در این حالت، پزشک مجرای گوش کودک را معاینه میکند که در صورت وجود عفونت، پرده گوش قرمز رنگ و بر اثر تجمع مایع متورم شده است. در صورت تجویز آنتی‌‌بیوتیک توسط پزشک، در طول چهل و هشت ساعت تغییراتی در رفتار کودک خود مشاهده خواهید کرد. چنانچه به علت ناچیز بودن علائم، پزشک تجویز آنتی‌‌بیوتیک را یکی دو روز دیگر به تأخیر بیاندازد، بر تجویز غیرضروری آنتی‌‌بیوتیک اصرار نورزید.
برای آرام‌تر کردن نوزاد در خلال این مدت و برای کاستن از درد به او استامینوفن و ایبوپروفن بدهید و درد گوش را با کمپرس گرم آرام کنید. برای این کار، حوله کوچکی را با آب گرم خیس و آب اضافی آن را با فشار خارج کنید و در حالت نشسته روی گوش کودک قرار دهید (یا از یک پد گرمکن استفاده کنید). برای این منظور می‌‌توانید صندلی کودک خودرو را به منزل بیاورید و کودک را روی آن بنشانید تا به خواب برود یا او را در کالسکه‌اش بخوابانید. چنانچه در تختش می‌‌خوابانید، زیر سرش، زیر تشک، چند بالش یا کتاب قرار دهید (خواباندن کودک در وضعیت افقی فشار وارده بر گوش را افزایش می‌‌دهد). از پزشک بخواهید برای آرام کردن درد گوش، قطره بی‌‌حس کننده تجویز کند.
بعضی نوزادان با هر بار سرماخوردگی به گوش درد مبتلا می‌‌شوند. این امر نه تنها کودک را ناراحت میکند، بلکه درست هنگامی که او برای آموزش صحبت کردن به یک شنوایی کامل احتیاج دارد، بر شنوایی او تأثیر منفی خواهد گذاشت. همزمان با رشد کودک، مجرای استاش رشد میکند و مستحکم‌تر میشود که در نتیجه تخلیه آن بهتر انجام می‌‌گیرد. به این ترتیب عفونتهای گوش کودک از بین خواهد رفت.
در طول بیماری نوزاد، چنانچه فرزندتان چنین عوارضی را نشان دهد، می‌‌توانید از پزشکتان بخواهید که آنتی بیوتیک‌های پیشگیری کننده تجویز کند. این نوع داروها آنتی بیوتیک‌های ضعیفی هستند که در طول فصول رواج سرماخوردگی با هر بار ابتلای کودک به سرماخوردگی به مدت هفت روز به او خورانده می‌‌شوند. به‌طور کلی باید از تجویز غیرضروری آنتی‌‌بیوتیک‌ها برای کودک خودداری شود، ولی چنانچه کودک آمادگی ابتلای به عفونت را داشته باشد، اثر بازدارندگی این داروها به اثبات رسیده است.
پسرم، الکساندر، نمونه بارزی از این کودکان بود. بعد از یک کلنجار رفتن با عفونت گوش در اولین زمستان زندگی او، در زمستان بعدی، ما به او آنتی بیوتیک‌های پیشگیرنده خوراندیم و تنها ابتلای او به گوش درد زمانی بود که تلاش کردیم سرماخوردگی او را بدون آنتی‌‌بیوتیک‌ها مداوا کنیم. در سومین زمستان، او دیگر مشکل را پشت سر گذاشته بود.
عفونتهای مزمن را می‌‌توان از طریق تیمپانواستومی(قرار دادن تیوپهای تخلیه در پرده گوش) یا برداشتن لوزه‌ها و نیز لوزه سوم، درمان کرد. هردوی این جراحیها با بیهوشی انجام میشود که البته در سطح بسیار پایین‌تری نسبت به جراحیهای عمومی خواهد بود. درمان با لیرز و فقط با استفاده از یک ماده بی‌‌حس کننده موضعی که براساس آن منفذی برای خروج مایعات در پرده گوش ایجاد میشود، نیز تأیید شده ولی هنوز کاربرد وسیعی نیافته است.
واکسنی به نام پِرُونار(یا پی‌‌سی وی – واکسن ترکیبی پنومونیکال)، پیشگیرنده از مننژیت باکتریایی، عفونتهای خونی و سینه پهلو نیز از بعضی عفونتهای گوش پیشگیری میکند. تزریق این واکسن به صورت همگانی از طرف مراکز کنترل و پیشگیری و نیز انجمن امریکایی متخصصین کودکان، در سنین دو، چهار و شش ماهگی و تزریق یادآور در دوازده تا پانزده ماهگی توصیه میشود.
آسم
آسم یکی از وحشتناک ترین بیماری نوزاد است. آسم ممکن است به علت آلرژیها یا ویروسی که سبب التهاب پوشش برونش‌ها میشود، ایجاد گردد. حملات این بیماری نوزاد نیز در شب پیش می‌‌آید. کودک بیمار، شب هنگام با اِشکال در بازدم از خواب بیدار میشود و از این حالت دچار ترس می‌‌گردد. در چنین وضعی صدای ویزویز بازدم کودک به گوش می‌‌رسد یا به داخل کشیده شدن مرکز قفسه سینه بین جناغ سینه هنگام تنفس به چشم می‌‌آید. در صورت جدی بودن مشکلات تنفسی و تنفس سریع (بیش از چهل بار در دقیقه) یاکبودی لبها و ناخنها با پزشک تماس بگیرید. در ضمن تماس با پزشک کودک را به حالت مستقیم بنشانید و سعی کنید او را آرام سازید؛ گریه، تلاش او را برای تنفس شدیدتر میکند.
گلوریان می‌‌گوید: «آسم و آلرژی در خانواده ما شایع است. هرگاه کودکانم به سرماخوردگی دچار شوند، فوراً استفاده از داروهای درمان آسم – آلبوترول(گشاد کننده راههای هوایی ریه) و پردنیزون(استروئید کاهنده تورم مجاری نایژه‌ای) را شروع می‌‌کنم».
کهیرهای عفونی
تعدادی از بیماریهای عفونی با کهیرهای شاخص و اغلب ناراحت کننده‌ای همراه هستند. خوشبختانه تا پیش از رسیدن فرزندتان به یک‌سالگی او در مقابل بیماریهای بُثوری مانند سرخک، مخملک، آبله‌مرغان و سرخچه واکسینه شده است. تا زمانی که به کودک خود شیر می‌‌دهید یا تا حدود چهار ماهگی در صورت تغذیه با شیشه، پادتنهای موجود در بدن شما او را تا حدودی از اینبیماری نوزاد را مصون نگه می‌‌دارد.
البته احتمال ابتلای فرزندتان به بیماریهای خارش دار و بُثوری که تاکنون اسمی از آنها به گوشتان نخورده است، مانند کوساکی و رُزلا و بیماری پنجم نیز وجود دارد.
کوساکی
در این بیماری نوزاد که بیماری دست، پا و دهان نیز نامیده میشود، تاولهایی در دهان، روی دست‌ها و پاها و روی باسن کودک ظاهر می‌‌شوند. معمولاً همراه با تب است، ولی به ندرت به مشکلات دراز مدت منجر میشود.
کودک مبتلا به این بیماری به علت وجود تاول در دهان و مشکل بلع بسیار ناراحت خواهد بود. به تغذیه نوزادان خردسال‌تر با شیر خود ادامه دهید و به کودکان کمی بزرگ‌تر به منظور کمک به التیام گلو آب میوه یخ زده بخورانید.
تغذیه کودک با فنجان به جای پستانک برای او راحت‌تر خواهد بود و برای کودکان بزرگ‌تر سعی کنید بعد از هر بار تغذیه نصف قاشق شربت‌خوری داروی ضد اسید معده در جلوی دهان او قرار دهید. تاول کوساکی ممکن است تا یک هفته دوام داشته باشد – که زمانی بسیار طولانی به نظر خواهد آمد.
بیماری کوساکی از دو روز قبل از ظاهر شدن تا حدود دو روز بعد از ظهورِ تاولها بسیار مسری و دوره کمون و نهفتگی آن سه تا شش روز است. به علت مشکل بودن پیشگیری از سرایت این بیماری نوزاد و بی‌‌خطر بودن عمومی آن، پزشکان کودکان سختگیری در قرنطینه کردن کودک را به والدین توصیه نمی‌‌کنند.
رُزلا
اولین علامت جلب توجه کننده این بیماری نوزاد تب بسیار بالا تا حد ۶/ ۴۰ درجه سانتیگراد است. تب سه تا چهار روز به‌طول می‌‌انجامد و به ندرت عوارض دیگری دیده خواهد شد، بنابراین والدین دلیلی بر مشکل بودن آن نخواهند یافت. بعد از فروکش کردن تب، دانه‌های صورتی کم‌رنگی روی بدن، گردن و بازوها ظاهر می‌‌شوند. خوشبختانه برخلاف سایر بیماریهای بُثوری، ظهور این دانه‌ها، نشانه پایان بیماری – نه شروع آن – است. تا زمان برطرف شدن، بُثورات مسری هستند و دوره قرنطینه شدن کودک حدود دوازده روز است. این بیماری با مشکلات پیچیده‌ای همراه نیست.
بیماری پنجم در بیماری پنجم که بیماری گونه سیلی خورده نیز نامیده میشود، صورت کودک به رنگ قرمز روشن در می‌‌آید، گویی گونه‌ها آفتاب سوخته شده‌اند. کهیر به دست‌ها و پاها و سپس سایر قسمت‌های بدن سرایت میکند. معمولاً چند روزی طول می‌‌کشد، اما تا چند هفته بعد، معمولاً هنگامی که بدن کودک از حالت عادی گرم‌تر میشود – مثلاً هنگام استحمام – دوباره ظاهر می‌‌شوند. این ویروس معمولاً بی‌‌خطر است و تنها در زنان باردار مشکلاتی را ایجاد میکند.
بنابراین باید کودک را از زنان باردار دور نگه‌داشت و این کار می‌‌تواند مشکل باشد. بیماری پنجم به‌طور عمده تا یک هفته قبل از ظاهر شدن بُثورات مسری است و به محض ظهور دانه‌ها دیگر مسری تلقی نمی‌‌شود.
چنانچه به تماس زن باردار با کودک مبتلا مشکوک هستید، از او بخواهید خود را به پزشک زنان نشان دهد. پزشک زنان برای تشخیص ابتلا یا عدم ابتلای قبلی او به این بیماری، آزمایش پادتن را توصیه خواهد کرد. در صورت عدم ابتلای قبلی، زن باردار به دقت تحت‌نظر قرار خواهد گرفت. این بیماری نوزاد موجب نواقص مادرزادی نمی‌‌شود، ولی بعضی جنینها دچار آنمی شدید (کم‌خونی) و درصد کمی از آنان فوت خواهند شد.
بُثورات و کهیرهای دیگر
پاره‌ای کهیرها ممکن است دارای منشأ غیر ویروسی باشند. سینتیا با دیدن صورت پوشیده از بُثورات نوزادش، کلر، با تصور اینکه او به آبله مرغان دچار شده است، به پزشک مراجعه کرد. معاینات پزشک نشان داد که پشه کلر را نیش زده است.
کهیر زدن کودک
نوزادان در هفته‌های دوم و سوم بعد از تولد نیز گاهی دچار لکه‌ها و جوشهایی روی پوست بدن می‌‌شوند. این نوع آکنه نوزادان به خودی خود بر طرف میشود. گرمای بیش از حد نیز می‌‌تواند، به ویژه در اطراف گردن، گودی زیربغل یا ناحیه پوشک موجب کهیر شود.
دقت داشته باشید که در هوای گرم و مرطوب، لباس بیش از حد به نوزاد نپوشانید. برای آرام کردن خارش کهیرهای مرتبط با گرما، هر چند ساعت یک‌بار کودک را با آب سرد استحمام کنید و اجازه دهید پوستش در هوا خشک شود یا یک حوله کوچک خنک نمدار را گاهی به مدت ده دقیقه روی نواحی کوچک‌تری از بدن قرار دهید.
بیماریهای جزئی نوزاد
بیماریهای زیر بیش از آنکه یک بیماری بحران‌زا باشند، مزاحم و مایه دردسر هستند، ولی در صورتی که درمان نشوند، ممکن است مشکل آفرین باشند:
مجرای اشکی مسدود. مجرای اشک نوزاد (منفذ ریزی در گوشه داخلی چشم) مسدود است و نوزاد همیشه گریان به‌نظر می‌‌رسد. پزشکتان چگونگی ماساژ برای باز کردن مجرای مسدود را به شما نشان خواهد داد. در صورت نتیجه بخش نبودن این روش، پزشکتان ممکن است توصیه کند که برای بازکردن مجرای اشک به چشم پزشک مراجعه کنید.
عفونت چشم. مجرای اشکی مسدود ممکن است موجب عفونت چشم شود. البته، گاهی عفونت چشم ناگهان پدیدار میشود. در چنین حالتی یک ترشح آبکی روی مژه‌های نوزاد جمع میشود که گاهی پلکها را به هم می‌‌چسباند. برای درمان مشکل، ابتدا، تکه‌ای پنبه را با آب تمیز خیس کنید و به آرامی از گوشه داخلی چشم به سمت بیرون بکشید. این عمل را هر بار با یک تکه دیگر پنبه تمیز، تا تمیز شدن چشم‌ها ادامه دهید.
با شیر مادر نیز می‌‌توانید عفونت چشم را که یکی از بیماری نوزاد هست التیام بخشید. در مورد عفونتهای متوسط، چند بار در روز، هر بار چند قطره شیر از پستان خود در چشم نوزاد بچکانید. برای عفونتهای شدیدتر، روزانه پنج‌بار یا بیشتر چشم نوزاد را با قاشقی از شیر دوشیده شده از پستان شستشو دهید و با پزشک تماس بگیرید. چنانچه قرمزی چشم بیش از هفت روز طول بکشد یا در صورت تورم لایه خارجی پلکها، با پزشکتان تماس بگیرید.
ورم ملتحمه. چشم‌های نوزادان مبتلا به ورم ملتحمه یا سرخ چشمی دارای ترشحی زرد رنگ و ملتهب است. برای تجویز قطره آنتی‌‌بیوتیک یا پماد برای بیماری نوزاد با پزشک تماس بگیرید. برای کاهش تورم و التیام چشم‌ها می‌‌توانید از کمپرس سرد استفاده کنید. این بیماری نوزاد بسیار مسری است، بنابراین برای اجتناب از سرایت آن به خود یا سایر فرزندانتان دست‌های خود را به طور مرتب و کامل بشویید.
اگزما یک نوع بیماری نوزاد محسوب میشود. نقاط خشک، قرمز و بی‌‌نهایت خارش‌داری هستند که معمولاً در چینها و لابه‌لای آرنج، مچ دست و زانوها ظاهر می‌‌شوند، ولی در هر نقطه دیگری از بدن نیز امکان ظهور دارند.
اگزما در پوست‌های حساس به سادگی ایجاد میشود و بر اثر ساییدگی و التهاب پوست یا آلرژیهای غذایی، جابه‌جا و پخش می‌‌گردد. در صورت ابتلای نوزاد به اگزما، از صابون و پودرهای شوینده کمتر استفاده کنید. از پوشاندن لباسهای پشمی به کودک اجتناب و بدن او را به‌طور مرتب مرطوب کنید و در صورتی که بیماری شدت یافت، کرم استروئیدی را با تجویز پزشک روی مناطق پوسته شده بمالید.
از سر گذراندن بیماری نوزاد
هنگام بیماری نوزاد تمام قرارهای خود را لغو کنید و فهرست «کارهای در دست اقدام» را کنار بگذارید. در صورت اشتغال به کار در خارج از منزل، مرخصی استعلاجی بگیرید. میزان بی‌‌خوابی خود را اطلاع دهید، دروغ که نمی‌‌گویید.
در چنین حالاتی، نوزاد تمایل دارد که بیشتر در آغوش گرفته شود. هنگامی که کودک سرانجام در محلی به جز آغوش شما به خواب می‌‌رود، شما نیز به دراز کشیدن و استراحت کردن نیاز دارید. زمان بیماری نوزادتان، شب‌ها بسیار کمتر خواهید خوابید و احتمالاً خود نیز با بیماری دست به گریبان خواهید شد.
انرژی خود را عاقلانه مصرف کنید
وقت و انرژی خود را به نظافت و آشپزی و شستن لباسها (مگر لباسها، ملافه‌ها و پوشکهای آلوده به مدفوع و استفراغ کودک) صرف نکنید. احتمال بازگشتن کودک به قهقرا را در نظر بگیرید. کودکی که از غذاهای جامد تغذیه می‌‌کرده، ممکن است فقط به شیر مادر تمایل پیدا کند؛ کودکی که حدود یک ماه پیش آشامیدن شیر از فنجان را جایگزین مکیدن شیر از شیشه کرده، ممکن است دوباره شیشه بخواهد. با او مقابله نکنید و آنچه را میل دارد در اختیارش قرار دهید.
کودک ممکن است چندین بار در طول شب بیدار شود و گاهی ساعتها بیدار بماند. بیهوده در اتاق تاریک به امید خواباندن مجدد او و سپس به خواب رفتن خود، با بیحوصلگی قدم نزنید. تلویزیون را روشن و برنامه‌های دیر هنگام آن را تماشا کنید. برنامه‌ای را ببینید که در آن حالت خستگی روحی به‌نظرتان مفرح و مضحک باشد (گاهی غیررسمی بودن جالب توجه است). حتی می‌‌توانید چند عدد حوله روی کف اتاق پهن کنید و همراه کودکتان آنجا دراز بکشید. به این ترتیب رختخواب شما با استفراغ و آب‌بینی آلوده نمی‌‌شود.
از تلفن استفاده کنید. به مادر خود زنگ بزنید و برایش گریه کنید. به دوستی در دور دست زنگ بزنید و از سختی‌‌های بیماری نوزاد برایش درددل کنید. به دوستانی که نزدیکتان هستند تلفن کنید و از درماندگی خود با ایشان صحبت نمایید (شاید بعضی از آنان با غذای آماده و گرمی به دیدن شما بیایند).
به خاطر داشته باشید: اگر چه نوزادتان تمام طول شب گریه کرده و بیدار بوده است؛ اگر چه تمام پتوها و ملافه‌ها به یک شستشوی خوب نیاز دارند و اگر چه تنها چیزی که نوزاد را آرام می‌‌سازد بالا و پایین رفتن در طول اتاق است – این نیز خواهد گذشت و شما دوباره به اندازه کافی خواهید خوابید.
واکسیناسیون و سلامتی نوزاد
در طول اولین سال زندگی فرزندتان، به دفعات باید به او واکسن تزریق شود، ابتدا در بیمارستان و سپس در طول معاینات دوره‌ای در مطب پزشک یا درمانگاهها. برای اطلاع از واکسیناسیون استاندارد جدول ضمیمه الف را مطالعه کنید.
کودک ممکن است علیه بیماریها مانند سینه پهلو، عفونتهای گردش خونی، مننژیت و… واکسینه شود. این واکسن که در ابتدای سال ۲۰۰۰ مورد تأیید قرار گرفت، واکسن توأم (دوگانه) است که به آن پِرونار نیز می‌‌گویند و برای تمام بیماری نوزاد ها توصیه میشود، زیرا می‌‌تواند تا حد نسبی از عفونتهای گوش و سینه پهلو جلوگیری کند.
عوارض جانبی
برخی از کودکان نسبت به بعضی از این واکسن‌ها واکنش نشان خواهند داد. تب مختصر، درد و التهاب در محل تزریق و بُثورات مختصر، در واکسن‌های بیماریهای بُثوری رایج است.
واکنش‌های شدید نادرند و با بهینه‌سازی فرمول ترکیبی واکسن‌ها کاهش می‌‌یابند. واکسن استاندارد سیاه سرفه، که همراه با دیفتیری و کزاز تزریق میشود، به احتمال زیاد مشکلاتی را در پی دارد. بسیاری از پزشکان امروزه واکسن بهینه‌سازی به نام «سیاه سرفه غیرسلولی» را تزریق می‌‌کنند؛ زیرا حاوی باکتری کامل سیاه‌سرفه نیست.
این نوع واکسن بسیار ایمن‌تر است. ویروس زنده واکسن فلج اطفال که به‌طور سرپایی خورانده میشود، در سال موجب ده مورد فلج اطفال میشود؛ در حالی که نوع جدیدتر آن که حاوی ویروس کشته شده و تزریقی است، چنین خطری را در بر ندارد.
والدین براساس شواهد نامعتبر در باره ارتباط بین اوتیسم و واکسن سرخک، اوریون و سرخچه، نگرانیهای رو به تزایدی پیدا کرده‌اند. تحقیقات کنترل شده این نگرانیها را رفع کرده است. والدین، همچنین نسبت به تیموروسول(۶۶)، ماده نگهدارنده بعضی واکسن‌ها که منشأ جیوه دارد و در بعضی واکسن‌ها بکار برده میشود دچار دل‌نگرانیهایی هستند.
میزان بالای جیوه یک سم عصبی شناخته شده است. در عمل، کودکانی که چندین واکسن حاوی این ماده را دریافت کرده‌اند، دارای میزان جیوه بیش از حد مجاز در خون هستند، اما شواهدی در دست نیست که در عمل مشکلی ایجاد شده باشد. تقریباً تمام این واکسن‌ها دوباره فرموله شده‌اند و نوع جدید آنها در هر تزریق دارای میزان جیوه‌ای کمتر از میزان جیوه نصف قوطی کنسرو ماهی تن است. چنانچه در باره مشکلات احتمالی ایجاد شده در رابطه با واکسن‌ها، با وجود نادر بودن آنها، نگرانیهایی دارید، ضمن مشورت با پزشکتان باید:دقت کنید که پزشکتان واکسن سیاه‌سرفه غیرسلولی موجود در دی‌‌تی‌‌پی‌را به‌کار برده و نه ویروس کامل سیاه‌سرفه موجود در دی‌‌تی‌‌پی.
توجه داشته باشید که پزشکتان واکسن تزریقی فلج اطفال را مورد استفاده قرار دهد و نه واکسن خوراکی آن را.
واکسیناسیون کودک کم یا به شدت بیماری نوزاد را تا بهبودی او به تأخیر بیاندازید. در هر صورت، آکادمی امریکایی پزشکان متخصص کودکتان به تأخیر انداختن واکسیناسیون برای کودکان مبتلا به عوارض سرماخوردگی عادی را توصیه نمی‌‌کند.
تزریق واکسن ممکن است برای شما سخت‌تر از کودکتان باشد ولی برای بیماری نوزاد مفید است. هنگام تزریق، کودک احتمالاً فریاد بلندی سرخواهد داد ولی به آسانی آرام میشود. خود شما نیز سعی کنید آرام بمانید – کودک از شما تقلید خواهد کرد.
خارج کردن لباسهای کودک تا حد پوشک و نیز بالا زدن بلوز خود به منظور ایجاد تماس پوستی مادر و کودک را مدنظر قرار دهید. مطالعه جدیدی نشان داده است نوزادانی که هنگام فرو بردن نوک آمپول (سوزن) به پاشنه پایشان برای نمونه‌گیری خون، تماس پوست به پوست داشته‌اند دارای تپش قلب کمتری بوده و به اندازه سایر کودکان گریه نمی‌‌کنند.
در صورتی که کودک ناراحت به‌نظر می‌‌رسد، به ویژه هنگامی که بدقلق و بدخلق است و طی یکی دو روز اولیه بعد از واکسیناسیون تب دارد، با استامینوفن او را درمان کنید. (اگر کودک نسبت به واکسن‌های خاصی واکنش نشان می‌‌دهد، بد نیست پیش از تزریق به او مُسَکن بدهید). ایجاد تب شدید و گریه و فریاد و بی‌‌قراری کودک احتمال نشان داده شدن واکنش را مطرح میکند؛ با پزشکتان تماس بگیرید.
About the Author: کلیدهای مراقبت از نوزاد, از تولد تا یک سالگی
مشاهده نسخه کامل کتاب
