نوزاد در چند هفته اول زندگی، اغلب فقط می‌‌خورد، می‌‌خوابد و تعداد زیادی پوشک مصرف میکند. بعد از چند هفته، ممکن است دریابید او دیگر خسته، گرسنه یا زیرپایش خیس نیست، ولی هنوز هم بدقلقی و بدخلقی میکند. چرا؟ فقط به این دلیل که حوصله‌اش سر رفته و ما باید بازی با بچه را یاد بگیریم.
چرا بازی؟
هنگامی که کودک بی‌‌حوصله بودن خود را به شما اطلاع دهد، زمانی است که باید او را با مفهوم بازی با بچه آشنا سازید. البته او فقط یک ماهه است و به نظر نمی‌‌رسد قادر به انجام کارهای زیادی باشد. با آنچه در اختیار دارد – شنوایی، بینایی و حس لامسه، حس بویایی و تا حدودی کنترل ماهیچه – کار کنید.بازی با بچه تواناییها کودک را مسرور می‌‌سازد و موجب رشد جسم و ذهن او می‌‌شود.
بازی با بچه در حقیقت برای رشد و تکامل کودک ضروری است. بازی با دیگران کودک را قادر می‌‌سازد تا با آنان ارتباط برقرار کند. بازی با اشیاء به کودک امکان می‌‌دهد که تواناییهای خود را به درستی درک کند و بتواند با آنها عمل نماید. بازی انفرادی امکان برقراری ارتباط فردی با خود را به کودک می‌‌دهد و چند دقیقه فرصت نیز در اختیار شما می‌‌گذارد.
من در رها کردن اولین پسرم، الکساندر، برای اینکه با خودش بازی کند، مهارت چندانی نداشتم. او فقط حدود پنج دقیقه در صندلی جنبان خود سرگرم می‌‌شد؛ در حالی که من در کنارش لباسهای شسته را تا می‌‌زدم و این تقریباً تنها فرصتی بود که به دست می‌‌آوردم. دریافته بودم که انتظار بیشتری هم نمی‌‌توانم داشته باشم. یک بار به خانه همسایه‌مان رفتم که فرزندی به سن الکساندر داشت.
کودک دوماهه او چرت پیش از ظهر را نمی‌‌زد؛ زیرا مادر با کمی ابتکار خانه‌ای مملو از محلهای بازی تدارک دیده بود – تابی برای کودک، به گونه‌ای که او بتواند بیرون را تماشا کند؛ یک صندلی کودک روی کابینت آشپزخانه با چشم‌اندازی که بیرون را می‌‌شد دید؛ لحاف پهن شده‌ای روی فرش اتاق با چند اسباب‌بازی پراکنده روی آن – او بر اساس نیاز، کودک را از محلی به محل دیگر جابه‌جا می‌‌کرد و به این ترتیب او را تا حدود یک ساعت سرگرم نگه می‌‌داشت.
جعبه اسباب‌بازی
برای بازی با بچه نیاز ندارید که تعداد زیادی اسباب‌بازی با رنگهای زنده و شفاف بخرید. به سرعت در می‌‌یابید که بیش از حد نیاز اسباب‌بازی در اختیار دارید. بعضی از بهترین اسباب‌بازیهای کودک، اشیایی هستند که همین حالا در منزل دارید.
کودک، به محض اینکه بتواند بنشیند، عاشق بازی با جعبه‌ها و ظرفها خواهد شد. ظرفهای پلاستیکی نگهداری غذا درست به همان اندازه اسباب‌بازیهای خوشرنگ مورد علاقه کودک هستند. کودک با خالی آنها نیز بازی خواهد کرد، ولی اگر چیزهایی نظیر آب، شن، دانه جو و دانه پرنده نیز که قابلیت تخلیه شدن از ظرفی به ظرف دیگر را دارند در اختیار او قرار گیرد، او بازی با آنها را بیشتر دوست خواهد داشت.
کودک خالی کردن کابینت آشپزخانه را دوست دارد. همه کابینت‌ها را قفل و از دسترس او خارج نکنید. بلکه یک یا دو کشو یا کابینت را با اشیایی پر کنید که کودک با ایمنی بتواند با آنها بازی و کابینت را خالی کند. (اشیای مورد علاقه فرزندانم جعبه‌های مقوایی چای بودند).
کودک کنترل تلویزیون را طلب خواهد کرد. او شاهد تلاش افراد دور و برش برای در دست گرفتن آن بوده است و در نتیجه اهمیت آن را در خواهد یافت. کودک با یک کنترل اسباب‌بازی که دکمه‌های درشت با رنگهای روشن و زنده دارد، آرام نخواهد شد. یک کنترل کهنه پیدا کنید، باتریها را بیرون بیاورید و درِمحفظه باتری را با چسب بچسبانید و در اختیار کودک قرار دهید.
هنگام خرید اسباب‌بازی، انواع کلاسیک آن را خریداری کنید. بعضی از اسباب‌بازیهایی که از زمان کودکی خود به‌خاطر می‌‌آورید و در همین گوشه و کنار منزل باقی مانده‌اند، هنوز قابل استفاده‌اند. بیشتر این اسباب‌بازیها به روشهای مختلفی قابل استفاده‌اند و تا سالها علاقه کودک را به خود جلب می‌‌کنند.
اسباب‌بازیهای اصلی بازی با بچه
در درجه اول یک جغجغه لازم است. حتی یک کودک بسیار خردسال، که به طور غریزی هرآنچه را در دستش گذاشته شود می‌‌گیرد، می‌‌تواند جغجغه را به صدا در آورد. بعد از آنکه دنبال کردن صدا به وسیله جغجغه را به کودک آموختید، هنگام تعویض پوشک برای کودک سرگرمی خوبی خواهد بود.
همچنین تعدادی فنجان لازم دارید که داخل هم قرار بگیرند. این اولین پازل نوزاد خواهد بود. این فنجانها می‌‌توانند داخل هم قرار بگیرند، از هم جدا شوند و برحسب رنگ از هم تفکیک و شمرده شوند. این فنجانها درک مفاهیم داخل و بیرون و بزرگ‌تر و کوچک‌تر و تجربه آنها را برای کودک ممکن می‌‌سازند.
اسباب‌بازیهای روی هم قرار گیرنده – حلقه‌های پلاستیک یا چوبی که روی میله‌ای قرار می‌‌گیرند و همچنین تعداد زیادی مکعب – برای لمس کردن، چشیدن و بر هم زدن نیاز دارید. این مکعبها حتی ممکن است برای کپه کردن و روی هم چیده شدن نیز به‌کار برده شود.
احتمالاً نوعی اسباب‌بازی که با فشار دادن دکمه یا اهرمی به‌کار می‌‌افتد نیز لازم خواهید داشت (قطاری که به اطراف می‌‌چرخد یا دلقکی که از جعبه بیرون می‌‌جهد). این اسباب‌بازیها انعطاف‌پذیری پلاستیک‌ها را ندارند، ولی اصل علت و معلول را می‌‌آموزند و کودکان عاشق آنها هستند.
نزدیک به پایان سال اول زندگی کودک، شما همچنین اسباب‌بازیهایی را لازم دارید که امکان تقلید از کارهای شما را به کودک می‌‌دهد – کاسه، قاشق، یک اجاق خوراک‌پزی کوچک، یک تلفن اسباب‌بازی، چند عدد عروسک، یک جارو، کالسکه یا چرخ خرید اسباب‌بازی.
آنچه در این مرحله لازم ندارید، اسباب‌بازیهای «آموزشی» طراحی شده برای تبدیل نوزادتان به یک نابغه است. کودکتان حتی در حالت عادی نیز برنامه آموزشی وسیعی برای اولین سال زندگی دارد. وظیفه شما فقط نشان دادن زندگی به کودک است؛ نه غرق کردن او در اعداد.
گاهی مقاومت در این‌باره سخت است، بنابراین قدم پیش بگذارید و آموزش دهید، ولی بهتر است کودک در موقعیت سنی مناسب‌تری آموزشهای آکادمیک را فرا بگیرد. مطالعات جدید نشان داده است، برخلاف آنچه در گذشته تصور می‌‌شد، رشد مغز، در ابتدای کودکی متوقف نمی‌‌شود، بلکه در تمام طول عمر ادامه می‌‌یابد و واقعاً عجله‌ای در کار نیست.
اسباب‌بازیهایی که در اختیار دارید
دور و بر منزل را بگردید. حتماً اسباب‌بازیهای خوبی برای نوزادتان پیدا خواهید کرد، فقط شاید هنوز از آن اطلاع ندارید. کودکان اشیائی که درون اشیای دیگر جای می‌‌گیرند، اشیای در دار برای باز و بسته کردن آنها و اشیائی را که به صورت ستونی روی هم قرار گیرند یا کپه شوند، دوست دارند. آنان اشیائی با بافت یا صدای جالب توجه را دوست دارند. بعضی از بهترین اشیاء به این منظور عبارتند از:
از آشپزخانه: قاشقهای چوبی، فنجانها و قاشقهای اندازه‌گیری، دیگ و قابلمه، ظرفهای پلاستیکی در دار و گلوله‌هایی ساخته شده از کاغذ مومی یا ورق آلومینیوم (بزرگ‌تر از مشت کودک).
از حمام: برس موی تمیز، پوشکهای پارچه‌ای، جعبه خالی دستمال کاغذی پر شده با روسری و شالهای نازک و ظریف، قوطیهای خالی، دستمالهای مرطوب و توپهای توری نایلونی.
اشیای در دسترس: زیر لیوانی، جورابی که به صورت توپ در آمده یا به عنوان عروسک مورد استفاده قرار گرفته است، گردگیری پَری تمیز، کفشهای تمیز، کیفهای کهنه پول و کارتهای مختلف.
بطریهای پلاستیکی شفاف پرشده: با آب شفاف بی‌‌رنگ یا رنگی، صابون مایع، پاستا و ماکارونی خشک، پَر، برنج یا هر چیز دیگر که بتوان در آن ریخت که تولید صدا کند و جالب به نظر برسد. برای پیشگیری از خطر خفگی به وسیله اشیای درون آب یا ریختن مایع، در بطری را با چسب نواری یا چسب مایع بچسبانید.
ایمنی اسباب بازی و بازی با بچه
به منظور ایمنی، دقت کنید اسباب‌بازی های کودک دارای مشخصات زیر باشند:
- رنگ غیر رسمی داشته باشند.
- دارای قطعات ریز جدا شونده نباشند.
- دارای هیچ گوشه یا لبه‌تیزی نباشند.
- هیچ یک از زنگوله‌ها یا سوتها دارای صدای بیش از حد بلندی نباشند (آژیر بعضی کامیونهای اسباب‌بازی چنان صدایی تولید می‌‌کنند که دست کمی از آژیر خودروهای آتش‌نشانی ندارد).
- از دانه‌های یونولیت «بین‌بگ» استفاده نکنید. (این دانه‌ها خطر خفگی بالقوه دارند؛ بنابراین عروسک‌ها و اسباب‌بازیهای پر شده با پرهای نرم را در اختیار کودک قرار دهید.
- اسباب بازیها دارای سیم، رشته یا روبانهای طولانی و آزاد نباشد (از هر شیئی، از جمله گردن بند که کودک ممکن است دور خود – مخصوصاً گلویش – بپیچد، اجتناب کنید).
- دارای سیم یا رشته‌های بلندتر از ۴۰ سانتیمتر نباشند.
- اسباب بازیها و قسمت‌های جدا شونده آنها بزرگ‌تر از آن باشند که داخل لوله دستمال توالت قرار بگیرند.
بازیهای چند منظوره با بچه ها
با ایجاد فرصتهایی برای تمرین، زمان بازی با بچه را به فرصتی برای کمک به رشد کودک تبدیل کنید. کودک را از روی صندلی مخصوص بردارید و کف اتاق بگذارید، چند شی‌‌ء جالب توجه برای تماشا در دسترس او قرار دهید، او را از منزل بیرون ببرید و از محیط پیرامون برایش صحبت کنید. بازیهایی انجام دهید که چندین حس او را به‌کار می‌‌اندازند و با هر بازی درس مهمی به او بیاموزید.
دالی، دالی. همه بازی دالی دالی با کودک را دوست دارند – احتمالاً به علت واکنش جالبی که ایجاد میکند. صورت خود را با پتوی کودک یا پارچه تمیزی بپوشانید.
پارچه را یک‌باره کنار بزنید و بگویید: «دالی!» همچنین می‌‌توانید یکی از اسباب‌بازیها را با پتوی کودک بپوشانید و سپس آن را دوباره ظاهر کنید. یا روی صورت کودک را بپوشانید و اجازه دهید خودش پتو را کنار بزند و به شما «دالی» بگوید.
این بازی با بچه استمرار و ثبات اشیاء را نشان می‌‌دهد – کودک درک میکند که وقتی اشیاء پدیدار می‌‌شوند؛ یعنی برای همیشه ناپدید نشده‌اند.
قایم موشک. کودک یک ماهه را روی پتویی روی فرش اتاق قرار دهید و در حال صحبت کردن با او، دور او قدم بزنید. او ضمن جستجوی منبع صدا، شنوایی و بینایی را با یکدیگر ارتباط می‌‌دهد.
با شروع به خزیدن کودک، پشت یک مبل یا در مخفی شوید و از او بخواهید شما را پیدا کند. بعد از فراگرفتن این بازی، کاملاً مخفی شوید ولی باز هم او را صدا بزنید. در نهایت کودک بدون استفاده از صدا، قادر به پیدا کردن شماخواهد بود.
این بازی نیز ثبات و استمرار اشیاء را به او می‌‌آموزد – می‌‌فهمد وقتی مامان رفته است، برخواهد گشت.
اَه… بوو. کودک را روی زانو رو به روی خود بنشانید. به چشم‌های او بنگرید و بگویید، «اَه… ه… ه» سپس به جلو خم شوید، به آرامی پیشانی به پیشانی او برسانید و بگویید «بوو!» این بازی پیش‌بینی عمل شما را به او می‌‌آموزد – او به زودی با خم شدن به جلو، خود را به شما خواهد رساند.
سواری روی ساق یا زانو در بازی با بچه
بنشینید و کودک را روی زانوها، رو به روی خود یا در حالی که روی پاهای خود به جلو خم شده‌اید، روی ساق پا بنشانید. او را به آرامی بالا و پایین کنید، در حالی که با گرفتن زیربغلش، او را نگه‌داشته‌اید تا ناگهان از روی پاهای شما نیفتد.
همراه با شعر آهنگین مورد علاقه‌اش، این بازی حفظ تعادل، ریتم و پیش‌بینی حرکات همزمان با شنیدن مکرر شعر و آهنگ و شنیدن بخش مورد علاقه‌اش را به او می‌‌آموزد. نوع دیگر (و تمرینی عالی برای والدین)، زانوسواری معکوس است.
روی فرش دراز بکشید و زانوها را تا حد قفسه سینه بالا بیاورید و ساق پا را موازی کف اتاق نگه‌دارید. شکم کودک را در حالی که سرش روی زانوها قرار دارد، روی ساق خودتان بگذارید. در این حالت می‌‌توانید او را آهسته بالا و پایین ببرید یا به طرفین حرکت دهید (بار دیگر یادآوری می‌‌کنیم که او را محکم نگه‌دارید).
به‌خاطر داشته باشید تا زمانی که ماهیچه‌ها، مغز و سیستم اعصاب کودک رشد کافی نیافته‌اند، هیچ تمرینی پیش از آمادگی لازم، او را به جایی نخواهد رساند. خود و فرزندتان را برای دستیابی سریع به اهداف از پیش تعیین شده تحت فشار قرار ندهید.
پروانه اجتماعی بازی با بچه
از نظر ظاهری، رشد فیزیکی حرکتی کودک بیشتر به چشم می‌‌آید، ولی توأم با قوی شدن ماهیچه‌ها و افزایش هماهنگی آنها، کودک از جنبه‌های دیگری نیز رشد میکند. او احساسات خود در باره دنیا و افراد پیرامونش را درک می‌‌نماید. کودک شما به دوستانی همسن برای تقویت این اکتشاف نیاز دارد. اگر چه ممکن است از عهده‌کاری بیش از دراز کشیدن روی پتو ولگد پراکنی برنیاید، اما دور هم گرد آمدن کودکانی که فقط دراز کشیده و لگد پراکنی می‌‌کنند، اهمیت فراوانی دارد.
همبازیها
تا چندی پیش محققان تصوری از تعامل واقعی کودکان نداشتند و تصور می‌‌کردند تمام آنچه کودکان دو ساله انجام می‌‌دهند بازی موازی است (نشستن کنار یکدیگر و تقلید از هم، بدون اینکه واقعاً با یکدیگر بازی کنند).
رفتار کودکان من با این نظریه همخوانی نداشت. آنها پیش از آنکه صحبت کنند، دوستی نزدیک برقرار می‌‌کردند (هنگام دیدن دوستی در پارک، به شدت می‌‌خندیدند)، و نام دوستانشان جزو اولین کلماتی بود که بر زبان جاری می‌‌کردند. برای من بسیار مشکل است که بازی قایم موشک میشا و دوستش کارلی را از زمان خزیدنشان – تعقیب یکدیگر از اتاقی به اتاق دیگر همراه با جیغ و فریادها و خنده‌هایشان – فقط بازی موازی بدانم.
محققان به آنچه والدین بر اثر تجربه می‌‌دانسته‌اند نیز پی‌‌برده‌اند. ارتباط بین دوستان خیلی زود شروع می‌‌شود و با ارتباط با والدین و سایر خواهران و برادران متفاوت است. در دو ماهگی، دو کودک روی یک پتو، احتمالاً فقط به یکدیگر نگاه می‌‌کنند؛ در سه ماهگی ممکن است برای لمس یکدیگر تلاش کنند؛
در هفت یا هشت ماهگی یکی به طرف دیگری (یا از روی دیگری) می‌‌خزد و سعی میکند یک اسباب‌بازی به او بدهد. در حقیقت، ممکن است برای مدتی فکر کنید کودکتان در شراکت بسیار خوب عمل میکند، زیرا او برای دادن اسباب‌بازی به همه تلاش میکند (مرحله «نه، مال منه!» بعداً خواهد آمد).
گروههای بازی
چنانچه برای شروع آشنایی و سازگار شدن با جامعه به تشویق و ترغیب نیاز دارید، دو مطلب را باید به خاطر بسپارید. اگر زمانی را با مادران کودکانی همسن فرزند خود بگذرانید بسیار متعادل‌تر و داناتر خواهید بود. مطالعات طولانی مدت نشان داده است کودکانی که زودتر روابط دوستانه خوبی برقرار می‌‌کنند، بعدها در مدرسه عملکرد بهتری خواهند داشت.
یک گروه بازی با بچه تشکیل دهید. با انجمن مادران در محل سکونت خود آشنا شوید، اغلب این انجمنها گروههای بازی تشکیل می‌‌دهند. در کلاس پرورش فرزند که در بیمارستان یا فرهنگسرای محل سکونت‌تان تشکیل می‌‌شود شرکت کنید – شرکت کنندگان در بعضی از این کلاسها، گروههای بازی تشکیل می‌‌دهند. با مادران دیگر تماس بگیرید، شماره تلفنهای مادران بچه‌های کوچولویی را که ملاقات می‌‌کنید به دست بیاورید و گروه بازی خود را تشکیل دهید.
سعی کنید گروه را با حداقل پنج یا شش مادر شروع کنید – به این ترتیب در صورت غیبت یک یا دو مادر، هنوز از حد نصاب لازم برخوردارید. جلسات را حداقل هفته‌ای یک‌بار برگزار کنید (احتمالاً متوجه خواهید شد که ساعتهای اولیه صبح بهترین زمان برای نوزادان است، اما با بالا رفتن سن و تغییر برنامه چرت آنها، ساعت گردهمایی را تغییر دهید).
اگر چه بعضی گروهها با موفقیت در پارکها گرد هم جمع می‌‌شوند، من شخصاً متوجه شده‌ام که کودکان – و نیز مادران – در گردهمایی در خانه‌های اعضای گروه تعامل بهتری با یکدیگر خواهند داشت. گروه به سادگی از هم پاشیده نخواهد شد (و نوزادتان حتی پیش از اینکه بداند اسباب‌بازیها به او تعلق دارد معنای شراکت در اسباب‌بازیها را خواهد دانست).
درباره نویسنده: کلیدهای مراقبت از نوزاد, از تولد تا یک سالگی
مشاهده نسخه کامل کتاب
