اگر نگران حرف زدن نوزاد خود هستید باید بدانید همچون دیگر مهارتهای مراقبت از نوزاد که قبلتر به آن پرداختیم, در این نوشته نیز شما را به هرچیزی که لازم است در این باره بدانید آشنا خواهیم کرد.
زمان حرف زدن نوزاد
از زمان آگاهی از بارداری خود، با فرزندتان رابطه داشته‌اید. اینک که او در این جهان با شما همراه است، حرف زدن با نوزاد را متوقف نکنید. آهنگ صدای شما در نوزادی او را آرام خواهد کرد و در زمان رشد راهنمایش خواهد بود. کتاب خواندن، آواز خواندن و قصه گفتن برای کودک، در رشد زبان او تأثیر به سزایی دارد.
گفت‌وگویی دو نفره
در اولین سال زندگی نوزاد، حواس و ماهیچه‌های او به سرعت رشد می‌‌کنند اما لازمه تکامل آنها، انگیزش و تحریک آنهاست. در یک تحقیق، به چند بچه گربه از ابتدای تولد چشم بند زده شد. بعد از مدتی این چشم بندها برداشته شدند. بچه‌گربه‌ها که از نظر فیزیکی چشمان سالمی داشتند، هرگز توانایی دیدن را پیدا نکردند، زیرا بینایی آنها در ضمن دوره بحرانی رشد، تحریک نشده بود. از بین حواس کودک، حس شنوایی در زمان تولد رشد یافته‌ترین حس است.
جنین، پیش از تولد شنیدن را شروع کرده است. به آهنگ صدای شما عادت کرده است و آن را خیلی دوست دارد. بنابراین با او صحبت کنید، در ضمن صحبت متوجه خواهید شد که زیر و بم صدای خود را تغییر می‌‌دهید و با الگویی آهنگین صحبت می‌‌کنید – این صداهای مورد علاقه او هستند و شما به صورت خود کار چگونگی ایجاد و ادای آنها را در خواهید یافت.
هنگام صحبت کردن با کودک، واقعاً نمی‌‌دانید چه بگویید. در حقیقت ممکن است از صحبت کردن با کسی که جواب نمی‌‌دهد، احساس ناخوشایندی داشته باشید؛ اما نگران نباشید، به آن عادت خواهید کرد. در ضمن صحبت، کلمات کودکانه به کار نبرید. مثلاً به جای «پتو» نگویید «پت‌پت»، تا به این ترتیب کودک تمام صداهای زبانی را که بعداً با آن صحبت خواهد کرد، بشنود.
در هر صورت برای مدتی لازم است استفاده از ضمیرها را کنار بگذارید. به جای «من، تو، او» بگویید: «مامان، سوزی، بابا». از هم اکنون سوزی در خواهد یافت هر چیزی اسمی دارد؛ بعدها او در خواهد یافت که می‌‌تواند عده زیادی از مردم را «او» یا «شما» خطاب کند.
تظاهر کنید گوینده نمایشی با شرکت کودکتان هستید. تمام کارهایی را که انجام می‌‌دهید شرح دهید. «مامان پیژامه سوزی را بیرون می‌‌آورد. یک دکمه، دو دکمه، سه دکمه، اوه! این هم شکم سوزی. مامان شکم سوزی رو می‌‌بوسه. ماچ! حالا سوزی پوشک جدید لازم داره، خیلی خوب، این هم پوشک».
چنانچه کودکتان به نوعی نسبت به صدایتان واکنش نشان دهد، تظاهر کنید که او به گفته‌های شما پاسخ داده است. اجازه دهید نظرش را بگوید و سپس واکنش نشان دهید. می‌‌توانید مکالمه‌ای بسیار عالی داشته باشید و فعلاً نوزادتان با هر آنچه بگویید موافق است. از این موقعیت لذت ببرید!
گو – گو، گا، گا
نوزاد از طریق گریه که به سرعت به گنجینه لغات تبدیل می‌‌شود، ارتباط برقرار میکند. اگر با دقت گوش کنید، احتمالاً قادر به تفکیک گریه‌های ناشی از درد، گرسنگی و بی‌‌حوصلگی خواهید بود. در حدود یک ماهگی، شاید متوجه شوید که هنگام صحبت کردنتان، نوزاد با باز و بسته کردن دهانش از شما تقلید میکند.
در حدود شش هفتگی، صداهای کلاسیک قان و غون نوزاد را خواهید شنید. این صداها زنجیره‌ای از صداهای حروف مصوت نظیر آه، اوه هستند.
شیلامی‌‌گوید: «من و لیلا اولین مکالمه خود را با تقلید صداهای یکدیگر در حدود شش یا هفت هفتگی او داشتیم. ما در یک سوپر مارکت، کنار یخچال گوشت مرغ بودیم. در این شرایط فوراً احساس کردم عضوی از یک تیم هستم و نه یک مادر تنها، که نوزاد در خود فرو رفته‌ای را به این طرف و آن طرف می‌‌برد. لیلا از اینکه توانسته بود در من اثر کند، بسیار خوشحال بود و من در بهت و حیرت فرو رفته بودم».
رویدادهای مهم رشد زبان و حرف زدن نوزاد
در حد فاصل چهار تا هشت ماهگی، کودک چند حرف بی‌‌صدا (مانند گاگاگا و دادادا) را به دایره واژگان خود می‌‌افزاید. از آنجا که رایج‌ترین و اولین مصوتها ج، ک، ل و د هستند، کودک کلمه «مامان» را با وجود اینکه غیرعادلانه به نظر می‌‌رسد، هنوز بر زبان نمی‌‌آورد. در حدود ده ماهگی کودک از مرحله تکرار یک سیلاب به مرحله جاری کردن مجموعه‌ای از سیلابهای مختلف با وزن و آهنگی که به صحبت کردن شباهت زیادی دارد، ارتقا می‌‌یابد.
در این ضمن، کودک اسم خود، کلمه «نه» و چند کلمه ساده دیگر را درک میکند. بین ده تا دوازده ماهگی نسبت به جمله‌های ساده‌ای از قبیل «بای بای کن» یا «توپ رو بده به من» واکنش نشان می‌‌دهد. (از این مرحله لذت ببرید؛ زیرا به فاصله تقریبی یک سال از این مرحله، او با شادی کامل، عکس آنچه را از او بخواهید، انجام می‌‌دهد).
بین هشت تا چهارده ماهگی او اشاره کردن به اشیاء را آغاز میکند که تلاش آشکاری برای یادگیری و درک زبان اشاره است و اگر شما به علامت بازی با کودکتان علاقه‌مند باشید، نشانه این است که او آماده آموختن علائم دیگر است.
در فاصله زمانی نه تا هجده ماهگی اولین کلماتش را ادا خواهد کرد.
آهنگها و شعرهای کودکانه برای تسریع حرف زدن نوزاد
گاهی احساس می‌‌کنید که دیگر واقعاً چیزی برای گفتن در حرف زدن نوزاد ندارید. اشعار کودکانه به همین دلیل سروده شده‌اند.
کودکان عاشق آهنگ و شعر هستند. همچنین بارها و بارها شنیدن یک شعر و آهنگ و پیش‌بینی قسمت بعدی گفته شما را دوست دارند. بنابراین دانستن اشعار زیادی لازم نیست، چند بیت کافی است. به منظور ایجاد تنوع در اشعار کودکانه‌ای که برای کودکتان می‌‌خوانید، می‌‌توانید از کتابهای چاپ شده در این مورد نیز استفاده کنید.
شعرهای کودکانه
عروسک قشنگ من قرمز پوشیده
تو رختخواب مخمل آبیش خوابیده
دیشب مامان رفته بازار اونو خریده
خوشگل‌تر از عروسکم هیچ کس ندیده
عروسک من، چشماتو واکن
وقتی که شب شد اون وقت لالا کن
بیا بریم توی حیاط با من بازی کن
آب بازی و گِل بازی و طناب بازی کن
* * *
یه توپ دارم قلقلیه
سرخ و سفید و آبیه
می‌‌زنم زمین هوا می‌‌ره
نمی‌‌دونی تا کجا می‌‌ره
من این توپو نداشتم
مشقامو خوب نوشتم
بابام بهم عیدی داد
یه توپ قلقلی داد
مبانی زبان اشاره کودک
کودک را هر زمان که تمایل دارید، با اصول اولیه زبان اشاره آشنا سازید، زیرا او احتمالاً از حدود نه ماهگی این اشارات را به‌کار خواهد برد. در هفت یا هشت ماهگی فرزند دومم، هنگام صرف شام، هنگامی که روی صندلی پایه بلند نشسته و دست‌هایش آزاد بودند، چند علامت ساده به او یاد دادم. او به سرعت آنها را آموخت و تا مدتها بعد از یادگیری ادای کلمه بیشتر از آن استفاده می‌‌کرد. (با وجود علاقه وافرم به این کار، زبان اشاره را در مورد سومین فرزندم به کار نبستم – زیرا هنگام با او بودن، هرگز دست‌هایم رها و آزاد نبودند).
تحقیقات نشان داده که استفاده زود هنگام از زبان اشاره ممکن است موجب انگیزش رشد کلامی زبان شود، اما پاداش بزرگ برای کودکی که زبان اشاره را به‌کار می‌‌برد، توانایی کاستن از شکست و ناکامی – و عصبانیتهای شدید همراه با آن – است؛ زیرا کودک قادر است ناراحتیهایش را ابراز کند.
تا آنجا که در استفاده از زبان اشاره راسخ و مصمم باشید، نوع علامتی که برای کلمه خاصی مورد استفاده قرار می‌‌دهید، اهمیت چندانی ندارد. علامت مخصوص به خود را خَلق یا از کتابهایی که به این منظور تهیه شده‌اند، استفاده کنید. در زیر چند علامت اصلی و اساسی آورده شده است:
شکل تمام شده/خالی است
دست راست را روی دست چپ که رو به پایین قرار داده‌اید بکشید.در حرف زدن نوزاد
شکل پایین
انگشت خود را به طرف پایین حرکت دهید.
شکل . بنوش
یک فنجان فرضی را در دست بگیرید و آن را به طرف دهان ببرید.
شکل . بخور
چهار انگشت را به سمت دهان ببرید.
شکل . بیشتر
دست‌ها را آزادانه به شکل «O» بگیرید و دوبار نوک انگشت‌ها را پیش روی خود به هم نزدیک کنید.
شکل . ترسیده
دست‌ها را با انگشت‌های گشوده از هم جلوی قفسه سینه قرار دهید.
شکل. بنشین
دو انگشت از دست راست را روی دو انگشت از دست دیگر قرار دهید. کف هر دو دست به طرف پایین باشد.
شکل . خسته
کف دست‌ها را روی هم قرار دهید و ناگهان به طرف پایین بیاورید یا از علامت «تختخواب (نشان داده شده در تصویر)» استفاده کنید و کف دست را زیر گونه قرار دهید.
درسهای کتاب‌خوانی
کتاب را نیز با صدای بلند برای کودک بخوانید. کتاب کودک یا هر روزنامه و مجله مورد علاقه‌تان را برای او بخوانید. هنگام خواندن، به خاطر داشته باشید که برای دو نفر می‌‌خوانید، می‌‌بینید و معنی و تفسیر می‌‌کنید. این بهترین فرصت اظهارنظر کارشناسانه برای شماست!
در ضمن خواندن، داستان را تشریح کنید. به تصاویر و اشیائی که با داستان مستقیماً مرتبط هستند، اشاره کنید. «گربه رو می‌‌بینی؟ درست مثل گربه سوزی است!» در باره چگونگی و دلیل وقوع حوادث داستان سؤالهایی بپرسید و پاسخهای احتمالی را حدس بزنید. در حقیقت مشاهدات خود و روند داستان را شرح دهید.برای کوک درحرف زدن نوزاد عالی است.
در صورت تمایل فرزندتان کتابی را بارها و بارها برایش بخوانید. شاید شما از کتابی خسته شده‌اید و می‌‌خواهید کتاب دیگر را مطالعه کنید ولی ممکن است او چنین احساسی نداشته باشد. در مراحل اولیه، تکرار موجب رشد و تکامل حافظه و درک مطلب می‌‌شود.
خواندن با صدای بلند یک نمایش یک نفره است. برای شخصیت‌های مختلف صدای خود را تغییر دهید، سر و صداهای مختلف را تقلید کنید و با صدای مبالغه‌آمیز حرف بزنید. هر چه سر زنده‌تر و پر تحرک‌تر باشید، کودک تمرکز بیشتری خواهد یافت.
نکته آخر اینکه بداهه‌گویی کنید. قسمت مورد علاقه داستان ممکن است همان نکته‌ای باشد که اضافه کرده‌اید. این کار ممکن است شانس بزرگ شما برای کشف استعداد نهفته بازیگری یا نویسندگی‌‌تان هم باشد!
حرف زدن نوزاد ورای لالاییها
کودکان عاشق موسیقی هستند، بنابراین بدون توجه به صدای احتمالاً ناخوشایندتان آواز بخوانید – شنونده ستایشگری خواهید داشت. نوار یا سی‌‌دی مورد علاقه‌تان را به کار بیندازید، کودکتان نیز احتمالاً آن را دوست خواهد داشت؛ چه موسیقی پاپ باشد چه موسیقی کلاسیک. نیازی به خرید نوارهای ویژه کودک نیست (مگر اینکه علاقه شدیدی به خوانندگان نوارهای کودکان داشته باشید). در طول بقیه زندگی به اندازه کافی نوارهای مورد علاقه فرزندتان را خواهید شنید. اینک زمان وادار کردن او به شنیدن نوار مورد علاقه خودتان است.
چنانچه اسباب‌بازی کوکی (مثلاً عروسک یا حیوان پلاستیکی یا حتی آویزهای بالای تخت کودک) در اختیار داشته باشید، بارها می‌‌توانید از آنها استفاده کنید. ابتدا – برای سرگرم کردن کودک در تخت یا هنگام عوض کردن پوشک و بعدها – زمانی که کودک خود چگونگی کوک کردن آن را یاد بگیرد. (کوچک‌ترین فرزندم، میشا، در بیست ماهگی چگونگی به پایین کشیدن عروسک دلقک آویزان بالای سرش را آموخته بود).
بعد از آن به مدت چندین ماه، هر شب هنگام خواب، زمان نشستن روی مبل جنبان و تشویق او برای نشستن در دامانم و مطالعه کتاب، او دلقک را کوک می‌‌کرد و با آهنگ آن خود را تکان می‌‌داد.
از سازهایی که در اختیار دارید نیز می‌‌توانید تا مدتها استفاده کنید. اولین ساز کودک جغجغه خواهد بود. آن را برای او تکان دهید. ابتدا آن را در یک سمت سر و سپس در سمت دیگر تکان دهید. بعد از مدتی، در تلاش برای یافتن منبع صدا، او تماشای اطراف را شروع خواهد کرد. کودک در حدود چهار ماهگی، آمادگی در دست گرفتن جغجغه را خواهد یافت. در حدود شش‌ماهگی نیز، به هم زدن دو جغجغه را شروع خواهد کرد تا صدای متفاوت تولید شده را بشنود. در این سن او آمادگی به کار گرفتن سازهای پیچیده‌تر نظیر طبل و دایره زنگی را خواهد داشت.
علاوه بر موسیقی، کودک را با صدای حیوانات نیز آشنا سازید. اگر صدای پرنده یا سگی از بیرون به گوش رسید، آن را تقلید کنید. چنانچه کتابی در باره حیوانات در دست دارید، صدای تمام آنها را تقلید کنید.
حیات و فعالیت مغز و ارتباط آن با حرف زدن نوزاد
اگر چه نوزادان آمادگی انجام آزمونهای ضریب هوشی را ندارند، ولی محققان اطلاعات زیادی در مورد عملکرد مغز آنها به دست آورده‌اند. نوزادانِ بین یک تا دو ماهه، تشخیص صورت مادرشان را شروع می‌‌کنند. در حدود دو ماهگی به مسائلی ورای خود و مادرشان علاقه نشان می‌‌دهند – حالا زمان اسباب‌بازی است. (این رشد سودمندی است، زیرا به این وسیله می‌‌توان هنگام بدخلقی کودک، توجه او را به چیز دیگری جلب کرد).
بین سه و چهار ماهگی کودک قادر به درک بیشتر بودن سه شی‌‌ء از دو شی‌‌ء خواهد بود. در حدود چهار ماهگی پیش‌بینی حوادث معمول را می‌‌آموزد. مثلاً ممکن است با مشاهده دست بردن شما به یقه‌تان یا بیرون آوردن پستانکی از یخچال، دهانش را باز کند.
رویدادهای مهم هوشی کودک
در حدود چهار ماهگی کودک شروع میکند به ترجیح دادن افراد یا اسباب بازیهای خاصی نسبت به بقیه. در حدود پنج ماهگی‌با توجه به این که حرف زدن نوزاد برایش غیر ممکن است دنبال کردن نگاه فرد دیگر را می‌‌آموزد – مثلاً اگر در آسمان به هواپیما بنگرید، کودکتان نیز احتمالاً به بالا خواهد نگریست. در فاصله شش و نه ماهگی در می‌‌یابد تصویر موجود در آینه تصویر خود اوست و نه کودک دیگر و ممکن است ساعتها به کشف این پدیده بپردازد.
در حوالی هشت ماهگی، ثبات و دوام اشیاء را درک میکند – وقتی شما اتاق را ترک می‌‌کنید یا یکی از اسباب‌بازیها از دید مخفی شده است، درک میکند که شما یا آن اسباب‌بازی کماکان وجود دارید. (این درک را با مخفی کردن یک اسباب‌بازی زیر پتو آزمایش کنید. تا زمانی که او استمرار و دوام اشیاء را درک میکند، دنبال آن نخواهد گشت، بلکه به علت نبودن آن گریه را سر می‌‌دهد).
در هشت یا نه ماهگی، کودک قادر به تعیین هدف (به دست گرفتن یک اسباب‌بازی)، برنامه‌ریزی برای خارج کردن آن (خزیدن اطراف میز) و نادیده گرفتن مزاحمتها (صدا کردن او در جهات دیگر)، هنگام اجرای نقشه‌اش خواهد بود.
درباره نویسنده: کلیدهای مراقبت از نوزاد, از تولد تا یک سالگی
مشاهده نسخه کامل کتاب
